Eknath Gita Chapter 2 Section 25

Bhagavat Gita

2.25

త్రైగుణ్య విషయా వేదా నిస్త్రైగుణ్యో భవార్జున {2.45}

నిర్ద్వంద్వో నిత్యసత్త్వస్థో నిర్యోగక్షేమ ఆత్మ వాన్

అర్జునా! వేదములు త్రిగుణములే విషయములుగ కలిగి యున్నవి. నీ త్రిగుణములను నతిక్రమి౦చుము. ద్వంద్వాతీతుడవు కమ్ము. సత్త్వాశ్రయుడవు కమ్ము. యోగక్షమముల నుండి విడిపడి ఆత్మజ్ఞానివి కమ్ము.

గీత విశ్వంలో ప్రతి వస్తువు, ప్రాణి త్రిగుణాల వలన జనించినదని చెప్పింది. దానిని మనకి అన్వయించుకొంటే సాత్వికులు చట్టానికి వినమ్రులు, రాజసికులు శక్తిమంతులు, తామసికులు స్తబ్దుగా ఉండేవారు.పరిణామము దృష్ట్యా తమస్ రజస్ గా, రజస్ సాత్వికత గా మార్పు చెందుతాయి. ఈ పరిణామము మన నడవడికకు ప్రమాణము.

కదలనిది , స్తబ్దుగా ఉండేదేదైనా తమస్ తో నిండియున్నది. తామసికులు ఒక శిలలా పడి ఉంటారు. ఒక రాయి యొక్క ధర్మము స్తబ్దుగా ఉండడం. కానీ అది మనకు వర్తించదు. కొందరు తాము ఇతరులతో పూర్తిగా అనుసంధానమై ఉన్నామని చెప్తారు. అది చెడయినా కావచ్చు మంచైనా కావచ్చు. గాంధీ మీరు చెడుతో అనుసంధానమైతే దాన్ని మంచిగా మార్చడానికి ప్రయత్నించాలి అని చెప్పేరు. ఆయన స్వరాజ్యానికై పాటుపడుతున్న రోజుల్లో, ఒకరు ఆయన పని ఏమిటని అడిగేరు. ఆయన "నేను చెడును నియంత్రించేవాడిని" అని చెప్పేరు. ఆయన ఎన్నటికీ తన అహింసా భావాలను వదలక, చెడుతో అనుసంధానమైనప్పటికీ, దానిని వ్యతిరేకించి, దానిని మంచిగా మార్చడానికి ప్రయత్నించేవారు.

తమస్ ను రజస్ గా మార్చుకోడానికి కొన్ని మెట్లున్నాయి. తమస్ పనులు జాప్యం చేయిస్తుంది. అందుకే మనము సంకల్పించిన పనిని వెంటనే చెయ్యడానికి పూనుకోవాలి. యోగులు వర్తమాన కాలంలో బ్రతికేవారు. కాబట్టి వారికి తక్షణమే అనే ప్రయోగం సమ్మతం.

దృష్టి పని యందు కేంద్రీకరించడం వలన తమస్ తగ్గుతుంది. ఉదాహరణకు కొందరు ఒక కార్యం ఉపక్రమించి, ఒక గంట తరువాత దాని వలన ఏమీ లాభం లేదని నిశ్చయించి కార్యాన్ని పూర్తిగా చేయకుండా వదిలిపెట్టేస్తారు. మనక ఒక కార్యం మీద మక్కువ లేకపోతే, దానిపై దృష్టి కేంద్రీకరించి మక్కువగా చేసికోవాలి. అలాగ ఎక్కువసేపు కేంద్రీకరిస్తే కొన్నాళ్ళకు ఆ కార్యాన్ని పూర్తి చేయాలనే పట్టుదల పెరుగుతుంది. ఈ విధంగా ధ్యానాన్నికూడా అభివృద్ధి చేసుకోవచ్చు.

రజస్ నుండి సత్త్వానికి మారడం అంత కష్టం కాదు. ఎందుకంటే మనందరిలో సత్త్వ గుణమెంతో కొంత ఉన్నది కనుక. మనకి బంధుమిత్రులు మనయందు తప్పుగా ప్రవర్తిస్తే వారిని క్షమించి, వారితో మైత్రి చేసే సద్గుణము సత్త్వ. దాన్ని బంధుమిత్రులకే పరిమితం చెయ్యకుండా సర్వత్రా వ్యాపింప జెయ్యాలి. సహజంగా మనలో తమస్ మరియు సత్త్వ గుణములు వేర్వేరు పాళ్ళలో ఉంటాయి. తమస్ ని ధ్యానం ద్వారా రజస్ గా మార్చుకొంటే మనము శక్తివంతులమై పనులు చాకచక్యంగా చేయడం, పరులకు సేవ చెయ్యడం వంటి కార్యాలు తేలికగా చేస్తాం. ఈ శక్తిని సత్త్వగా మార్చుకోవలసి ఉంది. అందుకే నేను తగినంత వ్యాయామం, పనులు లేదా చదువుల మీద దృష్టిని కేంద్రీకరించడం వలన ఆ శక్తిని సమంగా వాడుకుంటామని చెప్తాను. కానీ మనము ధ్యానం చెయ్యకుండా, తగినంత వ్యాయామం చేయక, ఇష్టంలేని ఉద్యోగం చేస్తూ, పరులకు ప్రతిఫల మాశి౦చకుండా సేవ చేయక ఉంటే ఆ శక్తి వృధా అవుతుంది.

వళ్ళు వంచి పనిచెయ్యడం ఒక విధంగా మంచిదైతే నేటికాలంలో త్వరత్వరగా చెయ్యాలనే ఒత్తిడి కొందరు కలిగించుకుంటారు. అందుకై వారు పనిని ఆఫీసులోనేకాక ఇంట్లోకి కూడా తెచ్చి చేస్తారు. ఇది మంచిది కాదు. మనము ఆఫీసు పనిని సమర్థతో చేసి దానిని అక్కడే వదిలిపెట్టి తక్కిన కార్యాలమీద దృష్టి సారించాలి. దీని వలన ఒత్తిడి తగ్గి పనులు చేయడంలో దక్షత వస్తుంది.

సాత్త్వికుడు నిశ్చలంగా, దయతో, అభద్రత లేకుండా జీవిస్తాడు. మనస్సు అతలాకుతలంగా ఉంటే మన నిర్ణయాలు తప్పుగా అవుతాయి. అందుకే మనము క్రోధంతో లేదా భయంతో కూడి ఉన్నప్పుదు పనులు చేయకూడదని గీత చెప్తుంది. మనస్సు ఉద్రేకంగా ఉంటే జపం చేసి దానిని స్వాధీనం చేసికోవచ్చు.

ఇంకా సాత్త్వికులు పరుల తప్పులను తేలికగా క్షమిస్తారు. అచేతన మనస్సులో పాత కక్షలు, పగలు నిర్విరామంగా పనిచేసి అవి చేతన మనస్సును కూడా వ్యాపిస్తాయి. దాని వలన మనస్సు వికలమై, ఎక్కువ నిరాశ కలుగుతుంది. క్షమ గురించి ఎంత చదివినా, మాట్లాడినా లాభంలేదు. మన స్వీయశక్తితో క్షమను పొందలేము. దానికై మంత్ర జపము చేసి, దేవుని ప్రార్ధించాలి.

శ్రీకృష్ణుడు ఇలాగ తమస్ నుండి రజస్ కు, రజస్ నుండి సత్త్వకు మారడంతో సరిపోదు, వాటికి అతీతమైన స్థితిలో ఉండాలని చెప్తున్నాడు. అంటే మనం దేశాకాలకారణ త్రయంనుంచి విడిపడి, మరణాన్ని దాటి శాశ్వతమైన, అమృతత్వమైన, అనంతమైన స్థితిని పొందాలి. 95