Eknath Gita Chapter 12 Section 13

Bhagavat Gita

12.13

అనపేక్షః శుచిర్దక్షః ఉదాసీనో గతవ్యథః {12.16}

సర్వారంభ పరిత్యాగీ యో మద్భక్తస్స మే ప్రియః

అపేక్షలేనివాడును, పరిశుద్ధుడును, సమర్థుడును, నిర్లిప్తుడును, బాధలుడిగినవాడును, కర్మలయందు కర్తృత్వబుద్ధిని వదలిన వాడును నైన భక్తుడు నా కిష్టుడు ఀ

పై శ్లోకంలో శ్రీకృష్ణుడు అనపేక్ష అనే పద ప్రయోగం చేస్తున్నాడు. అనపేక్ష అనగా ఎదురు చూపు లేకుండుట. దాన్నే అనుకోని విధంగా వచ్చునది అని కూడా అర్థం చెప్పవచ్చు. అంటే "నాకు మంచైనా, చెడైనా, ఆనందమైనా, దుఃఖమైనా ఇవ్వండి, సర్దుకు పోతాను" అని చెప్పడం.

అనపేక్షకు వ్యతిరేక పదం కఠినం. మనకి ఎదురు చూసే ఫలితం కలిగితే మంచిదని అనుకుంటాం. కాని దానికి వ్యతిరేకంగా ఉంటే బిగుసుకు పోతాం. కాబట్టి ఎదురు చూపు లేకుండా బ్రతకడం అంటే స్వేచ్ఛ.

ముఖ్యంగా మనము అనుబంధాలలో మనకు అనుకూలంగా ఇతరులు ప్రవర్తించాలని ఎదురు చూస్తాం. వారు అనుకోని విధంగా ప్రవర్తిస్తే మనకు ద్వేషం, కోపం, నిరాశ, దుఃఖం మొదలగునవి కలుగుతాయి. మనము కోరే ప్రతిస్పందన మనకనుగుణంగా లేకపోతే మన స్పందన కూడా అలాగే ఉంటుంది. అంటే, ఉదాహరణకి, కోపాన్ని, కోపంతో ప్రతిఘటిస్తాము.

మనము చేసే క్రియలు ఉత్తమంగా చేసి, ఇతరులు ఏమనుకుంటున్నారో అని ఆలోచించకుండా ఉంటే, మనము పూర్తి స్వేచ్ఛను అనుభవిస్తాము. పరిస్థితులు మనకు అనుగుణంగా ఉన్నా, లేకపోయినా మన ప్రయత్నం ఉత్తమంగా ఉండాలి. కొందరు ఇంట్లో ఒకలాగా, బయట ఒకలాగా ఉంటారు. అది ఉత్తమం కాదు.

అనుబంధాలలో, ఒక్కొకప్పుడు మనము ఇంకొకరి మీద శ్రద్ధ చూపిస్తున్నా వారు పట్టించు కోకుండా ఉండవచ్చు. మనం "ఎందుకు నన్ను పట్టించుకోవటంలేదు?" అని అడిగితే వారు "నేను పనిలో నిమగ్నమయ్యేను" అని చెప్పవచ్చు. అప్పుడు మనం "అతను నేనంటే ఇష్ట పడుతున్నాడా లేదా?" అని సతమతమవ్వ వచ్చు. అయినాసరే వాని మీద శ్రద్ధ చూపడం మానక ఉంటే ఎప్పుడో అప్పుడు అతను అది గుర్తిస్తాడు.

మన యందు ఇతరులు దురుసుగా ప్రవర్తించవచ్చు. అప్పుడు మనము ప్రతికూలంగా స్పందిస్తే పరిస్థితి విషమం అవుతుంది. కొందరు క్రీడాకారులు తమ ప్రత్యర్థి, తమకంటే తక్కువ ప్రతిభ ఉన్నవారలైనా, వాళ్ళ చేతుల్లో ఓడిపోతారు. ఎందుకంటే వారు తమ దృష్టిని క్రీడయందు ఉంచక ప్రత్యర్థిపై ఉంచేరు. అలాగే కొందరు ప్రత్యర్థి తమకన్న ఎక్కువ ప్రతిభ ఉన్నా, కష్టంతో లేదా ఏకాగ్రతతో వారిని ఓడిస్తారు.

నేను ప్రొఫెసర్ గా ఉన్నప్పుడు సమావేశాలకు వెళ్ళినప్పుడు నా అభిప్రాయాలను చెప్పేవాడిని. కానీ కొందరు వాటిని ఖండించేవారు. మొదట్లో నాకది బాధ కలిగించేది. కానీ క్రమంగా తెలిసికొన్నదేమిటంటే వారు నేను అనుకోని విధంగా ప్రవర్తిస్తున్నారని. కాబట్టి నేను వారు ఖండిస్తారని ఎదురు చూస్తే బాధ కలుగదు. అలా మార్పు చె౦దిన తరువాత కొందరు "నీవు మంచి అంశాలు చెప్పేవు" అని పొగిడేవారు.

"ఇది ఆత్మ వంచన కాదా?" అని మీరనవచ్చు. ఇక్కడ ఆత్మ వంచన కాదు కదా, కోపం చెందడం నిజంగా కపటంతో కూడినది. ఎటువంటి కపట భావనలున్నా మనం ఆత్మ వంచన చేసికొన్నట్టే. శుద్ధంగా, నిర్లిప్తతతో, ఉండి, ప్రతి దబాయింపుకి స్పందించక, మనల్ని దేవుని చేతిలో ఒక పనిముట్టుగా తలచాలి.

ఒక నాటకంలో ఒకడు మహా తపస్వి పాత్రను పోషించేవాడు. వాడు మొదట్లో తన పాత్రను యాంత్రికంగా చేసేవాడు. కానీ ఆ నాటకం కొన్ని వందల మార్లు వేసిన తరువాత ఆ పాత్ర వాని చేతన మనస్సుతో తాదాత్మ్యం చెంది చివరకు వాడు ఆ తపస్వి లక్షణాలను అలవరుచుకున్నాడు.

మనలో ఎదురు చూసే ఆతృత మనస్సు స్వచ్ఛందంగా ప్రవర్తించడంవలన కలుగుతుంది. దాన్ని వదిలివేస్తే మనము జీవితం పరోపకారానికై గడుపుతాము. మన ఆత్మ రక్షణను వదిలివేస్తాము. ఎందుకంటే జీవితం మననుండి ఏదీ బలవంతంగా తీసికుపోలేదు. ఉపనిషత్తులలో "పూర్ణం లోంచి కొంత తీసివేస్తే అది పూర్ణంగానే ఉంటుంది; అలాగే పూర్ణానికి కొంత చేరిస్తే అది పూర్ణంగానే ఉంటుంది" అని చెప్పబడినది.

కొన్నాళ్ల క్రిందట నేను నా భార్యను, కొందరు పిల్లలను కామిలాట్ అనే సినిమాకు తీసికువెళ్ళేను. సినిమా అయిన తరువాత ఒక యుక్త వయస్కురాల్ని సినిమాలోని రాజుల గురించి తన అభిప్రాయాన్ని చెప్పమని అడిగేను.

"వారు జీవితం ఎంతో ఉల్లాసంగా గడిపేరు. కాని వాళ్ళు కత్తి-ఢాలు పట్టుకోవడం బాగాలేదు" అని చెప్పింది.

కామిలాట్ లోనేకాదు, మనలో చాలామంది ఆత్మ రక్షణకై కత్తి-ఢాలు పట్టుకొని తిరుగుతాం. ఎందుకంటే మనం ఒకదానికై ఎదురుచూస్తున్నాము. మనకెప్పుడైనా ఒక సవాలు వస్తే కత్తి-ఢాలును మన ఆత్మ రక్షణకై పట్టుకొ౦టాము. మళ్ళీ ఇతరులు మనలను తప్పుగా అర్థం చేసికున్నారని తలుస్తాము. భార్యాభర్తలు కూడా ఒకచేత్తో కౌగలించుకొని మరొక చేత్తో ఢాలును పట్టుకొని దాన్ని అభద్రత కలిగినప్పుడల్లా తమ ఆత్మ రక్షణకై ఉపయోగిస్తారు.

కత్తి-ఢాలు పట్టుకోవడంవలన ప్రాణ శక్తి వృధా అవుతుంది. అవి మనల్ని నిజంగా రక్షించలేవు. పైపెచ్చు లేనిపోని సమస్యలు తెస్తాయి. గీత కత్తి-ఢాలుని వదిలేయి అంటుంది. అప్పుడు మన రెండు చేతులూ ఖాళీగా ఉండి, ఇతరులను ఆలింగనము చేసికొని "నాకు నీనుండి ఏమీ పొందాలని లేదు; నేను కోరేదల్లా నీకు సేవ చేయడం" అని చెప్పగలం. ఇదే మనమంతా ఎదురుచూసేది; అటువంటి ప్రేమ పొందడమే కాక, ఇతరులకు ప్రేమ పంచి ఇవ్వడం; దానివలన మన జీవితం ధన్యమవుతుంది. 397

Eknath Gita Chapter 12 Section 12

Bhagavat Gita

12.12

యస్మానో ద్విజతే లోకో లోకాన్నోద్విజతే చ యః {12.15}

హర్షామర్ష భయోద్వేగైః ముక్తో యస్స చ మే ప్రియః

ఎవని వలన లోకమునకు భయము కలుగదో, లోకమువలన ఎవడు భయము నొందడో, సంతోషము, క్రోధము, భయము, ఉద్వేగము నుండి ఎవడు ముక్తుడో వాడు నాకు ప్రియుడు.

నా అమ్మమ్మ "నువ్వు ఎక్కడికి వెళ్ళినా ఒడిదొడుకులు ఉంటాయి. నిన్ను ప్రేమించేవారు, నిన్ను ఖాతరు చెయ్యని వారు ఉంటారు" అని చెప్పేది. జీవితం సహజంగా ఎత్తుపల్లాలతో ఉంటుంది. గీత చెప్పేది మనమలా ఉండనక్కరలేదని.

ఈ మధ్య బయోరిథమ్ మీద చాలా ఎక్కువగా చదువుతున్నాను. ఈ సిద్ధాంతం ప్రకారం మనలోని భావాలు కొన్నాళ్ళు పైకి కొన్నాళ్ళు క్రిందకి వెళ్తూఉంటాయి. ఒక వారం ఆనందంగా ఉండి, మరో వారం విచారంగా గడపడమన్నమాట.

మనమీ ఒడుదొడుకులను ఒక పఠం మీద గీస్తే, మన లక్ష్యాలను ఒక ప్రణాళికతో సాధించవచ్చు. కానీ జీవితం మన ఒడుదొడుకుల మీద ఆధారపడి లేదు. గీత చెప్పినట్టు జీవిత మనకణుగుణముగా ఉంటే ఆనందపడి, మనకి వ్యతిరేకంగా ఉంటే ఇంకా ఆనందపడడం సాధ్యం కాదు. అనగా ఎత్తుపల్లాలను పట్టించుకోకుండా నిరంతరం ప్రసన్నంగా ఉండలేము.

మనలో చాలామంది ఆనందం ఒక సమస్య అని అనుకోము. కానీ నిజానికి ఆనందం క్షీణించి మనను నిరాశ కుదేలు చేస్తుంది. అంటే సమస్య నిరాశ. ఏది మీదకి వెళుతుందో, అది తప్పక క్రిందకి వస్తుంది అన్న సత్యం ఇక్కడ వర్తిస్తుంది. ఆశ, నిరాశ జోడీగా వస్తాయి. మనస్సు ఆశతో ఉంటే ఉల్లాసంగా ఉంటాము, లేకపోతే నీరసంగా ఉంటాము. ఆశానిరాశలతో మనస్సు వికలంగా ఉంటుంది.

ఈ రోజుల్లో నిరాశని (depression) ఒక మానసిక వ్యాధిగా పరిగణిస్తారు. కొన్ని కోట్లమంది ఈ వ్యాధితో బ్రతుకుతున్నారు. దానికై వైద్యులు మందులు ఇస్తారు. అవి కొన్ని లక్షణాలను ప్రభావితం చేస్తాయికాని దాన్ని పూర్తిగా వేళ్ళతో పెకళించలేవు.

నిరాశకు మన ఇంద్రియాలు దోహదం చేస్తాయి. ఇంద్రియాలు మనస్సుకు కిటికీల వంటివి. ఒకనికి సంతోషం తొందరగా కలగవచ్చు. వానిలోని కిటికీలు బార్లా తెరవబడి ఉంటాయి. ఎందుకంటే వానికి బాహ్య ప్రపంచంలోని ప్రేరణ కలిగించేవన్నీ కావాలి. వాని చూపు అంతర్గతంలో ఉండి ఏమవుతున్నాదో తెలీదు. ధ్యానం చేయకపోతే వానికి విశ్లేషణం చేసే జ్ఞానం లేదు. కొన్నాళ్ళకి వానికి ఇష్టంలేనిదేదో వస్తుంది. అప్పుడు కిటికీలు మూయబడినవై వానిని బంధీగా చేస్తాయి. ఇదే నిరాశ.

నిరాశతో ఉన్నవాళ్ళు ఎల్లప్పుడూ అంతర్ముఖంగా ఉండి, ఇంద్రియాలు పంపే సంకేతాలను విస్మరిస్తారు. వారిని సినిమాకు తీసికువెళ్తే ఆనందించరు. మాట్లాడినా వాళ్ళు అర్థం చేసికోరు. ఎందుకంటే వారి దృష్టి వారి లోపల ప్రసరిస్తున్నాది. అంటే బయట విషయాలతో వారికి ప్రమేయం లేదు. "నన్నెవరూ ప్రేమించరు. నాకు ఎవరూ ఇష్టం లేదు. నాకు నేనంటే కూడా ఇష్టం లేదు" అని అనుకొంటారు.

నిరాశ వలన అనుబంధాలు ముఖ్యంగా ప్రభావితమౌతాయి. అనుబంధాలు మన సుఖశాంతులకు మూలం. ఇతరులతో కలసిమెలసి ఉండడం వలన మిక్కిలి ఆనందం కలుగుతుంది. దానికి దృష్టిని బాహ్యంగా ప్రసరింపజేయాలి. కానీ ఇంద్రియాల కిటికీలు మూసేస్తే ఇతరులతో సంబంధం ఉండదు. ఆనందంగా వుండే సమూహం లో ఉన్నా ఇంకా నిరాశే కలుగుతుంది.

ధ్యానంలో కూడా ఇంద్రియాలను మూసేసి, మనస్సు అంతర్ముఖం చేస్తాము. కాని ఇది స్వచ్చంధ౦గా చేస్తాము. అలాగే ధ్యానం తరువాత మళ్ళీ మామూలుగా ఉంటాము.

మందులు మూసుకున్న కిటికీలను అప్రయత్న పూర్వకంగా తెరిచి ఉంచుతాయి. దీనివలన కొందరి జీవితాలు బాగుపడచ్చు. కానీ అవి మనస్సులోని చాంచల్యాన్ని అరికట్టలేవు. మనం కిటికీలను ఇష్టానుసారం మూసి, తెరవ గలగాలి.

దానికై కొన్ని చిట్కాలు ఉన్నాయి. మొదటది ఒంటరిగా కాక నలుగురితో కలసి ఉండాలి. నిరాశ కలిగినప్పుడు ఒక గదిలో ఒంటరిగా బంధించు కోవాలని ఉంటుంది. కాని అలా కాక, నలుగురితో కలిసి ఉండడమో, శారీరకంగా శ్రమ -- ఇతరుల ఉపకారం కొరకైతే మరీ మంచిది-- పడడమో చెయ్యాలి. అలా చేస్తే మన చూపు అంతర్ముఖంగా ఉండదు. ఇతరులతో ఉన్నప్పుడు వారిపై చికాకు పడక, వారు చెప్పే విషయాలను ఆసక్తిగా వినడం నేర్చుకోవాలి. మాట్లాడకపోయినా ఒకరు చెప్తున్నది విని, మందహాసం చేయవచ్చు. మొదట్లో అది నటన అనుకున్నా, క్రమంగా అది అలవాటై పోతుంది.

నిరాశని ఉంకో కోణంలో చూడవచ్చు. అది ప్రాణ శక్తి. అది ఒక కారులోని ఇంధనం వంటిది. ఎంతో ఉల్లాసంగా ఉంటే దాని ఖర్చు ఎక్కువవుతుంది. కొంత మంది ఉల్లాసంగా మాట్లాడుతూ పోతారు. వారి మనస్సు నియంత్రింపబడక ఉంటుంది. కొందరు సహజంగా రోజులో ఎన్నో పనులు చెయ్యాలని వేగం పెంచుతారు. ఇవి అన్నీ ప్రాణ శక్తిని ఎక్కువగా ఖర్చు చేస్తాయి. అది భౌతిక పరంగానేకాక, మానసిక పరంగా కూడా. గుండె వేగం పెరుగుతుంది, నరాలు బిగువుగా ఉంటాయి, ఊపిరి వేగవంతమౌతుంది. వీటన్నిటివలనా ప్రాణ శక్తి విపరీతంగా ఖర్చవుతుంది.

ప్రాణశక్తి క్షీణిస్తూ ఉంటే, ఉల్లాసం కూడా తక్కువవుతుంది. తరచు వెళ్ళే ప్రదేశాలు, ఎప్పుడూ కలిసే బంధుమిత్రులు మనల్ని ఉత్తేజ పరచవు. ఇవన్నీ నిరాశ యొక్క లక్షణాలు.

నిరాశ ఒక విధంగా మంచిదే. ఎలాగంటే మనమెప్పుడూ ఉల్లాసంగా ఉంటే మన ప్రాణశక్తి విపరీతంగా ఖర్చయి, ఇక బ్రతకడానికి మిగలదు. అజీర్తి ఎలాగైతే మన౦ తినే ఆహారం పడకపోతే లేదా ఎక్కువ ఆహారం తినడంవలన కలుగుతుందో, నిరాశ కూడా అలాగే. నిరాశ "నీవు ఇంద్రియాలను సక్రమంగా వాడటంలేదు. నీ మనస్సును స్థిమిత పడనివ్వటం లేదు. నీ మనస్సుకి, దేహానికి విశ్రాంతి ఇవ్వకపోతే నీకు ప్రాణశక్తి లేదు" అనే సందేశం ఇస్తుంది.

నిరాశ కలిగినప్పుడు లైంగిక వాంఛలు తగ్గుతాయి. ఎందుకంటే రతికి మించిన ప్రేరణ వేరొకటి లేదు. అది భౌతికంగానే కాదు. మానసికంగా కూడా. కానీ దానివలన ప్రాణ శక్తి ఎక్కువగా వ్యయమవుతుంది. లైంగిక వాంఛ లేక పోతే, ప్రాణ శక్తిని కూడబెట్టి, భవిష్యత్తులో ఉల్లాసం కలిగినప్పుడు వెచ్చించవచ్చు.

ఈ రోజుల్లో ప్రతీదీ ఉల్లాసంతో ముడి పెడతారు. దూర ప్రయాణాలు, హొటేళ్ళు, సంగీతం, కార్లు, చివరకు పెదవులకు రాసుకునే లిప్ స్టిక్ కూడా. అందరూ ఉల్లాసాన్నే కోరుకుంటే, మానవాళికి ముప్పు తప్పదు. ప్రజలు అన్ని చోట్లా ఉల్లాసం కోరితే, నిరాశ కలుగక మానదు.

ఇంద్రియాలను ఎక్కువగా వాడడం సమస్య కాదు. మన స్వచ్ఛంద నిర్ణయాలు సమస్యలకు దారితీస్తాయి. మనమెప్పుడూ మనమీదే ధ్యాస పెట్టుకొని, గతాన్ని నెమరువేస్తూ, భవిష్యత్తు గురించి బెంగ పడుతూ ఉంటే నిరాశ ఎక్కువవుతుంది. ఇవన్నీ ప్రాణశక్తిని వృధా చేస్తాయి. సెయింట్ తెరెసా ఆఫ్ ఆవిలా ఇలా చెప్పేరు:

ఆమె హృదయం ప్రేమతో ఉల్లాసంగా ఉంది

ఎందుకంటే మనస్సు దేవునిపై లగ్నమై ఉంది

అన్ని స్వార్థపూరిత బంధాలను త్యజించి,

అంతర్గతంగా ఉన్న దేవుని నుండి శక్తి పొందుతుంది

ఆమె తనగురించి కాక

ఇతరులలోని ప్రేమ స్వరూపుని సేవకై ఉంటుంది

జీవితమనే సముద్ర౦లోని కెరటాలపై

ఎదురీత చేసి ఆవలి ఒడ్డుకు చేరుతుంది

391

Eknath Gita Chapter 12 Section 11

Bhagavat Gita

12.11

అద్వేష్టా సర్వభూతానాం మైత్రః కరుణ ఏవ చ {12.13}

నిర్మమో నిరహంకారః సమ దుఃఖసుఖః క్షమీ

సంతుష్ట స్సతతం యోగీ యతాత్మా దృఢనిశ్చయః {12.14}

మయ్యర్పిత మనోబుద్ధిః యో మద్భక్తస్స మే ప్రియః

సర్వ ప్రాణులపై ద్వేషము లేనివాడును, మైత్రి గలవాడును, దయామయుడును, అహంకార మమకారములు లేనివాడును, సుఖ దుఃఖములను సమముగ చూచువాడును, సహన శీలుడును, నిత్య తృప్తుడును, యోగియును, ఆత్మ నిగ్రహము కలవాడును, దృఢ నిశ్చయము కలవాడును, మనోబుద్ధులను నా యందే సమర్పించిన వాడును అగు భక్తుడు నాకు ఇష్టుడు. ఀ

ఇక్కడ శ్రీకృష్ణుడు తన భక్తుల సద్గుణాలను వివరిస్తున్నాడు. ముఖ్యంగా అందరియందు దయ, కారుణ్యంతో ఉండాలి. మనమెప్పుడు క్రోధంతో ఉండకూడదు.

అలాగే నేను, నాది అనే భావనలను వదులుకోవాలి. కొందరు ఒక వాహనమును నాది అనుకుంటారు. వారి వాహనాన్ని విమర్శిస్తే దానిని వారిని విమర్శిస్తున్నట్టుగా అపార్థం చేసికొంటారు.

మనలోని స్థిరమైన భావనలను ఇతరులకై మార్చు కోవాలి. వ్యతిరేక భావాలున్నవారి దృక్పథం పూర్తిగా వినాలి. వారు చెప్పేది మనకు వేరుగా ఉంటే వారిని కించపరచ కూడదు. ఈ విషయంలో కొంత వైరాగ్యం అవసరం. మన౦ ముందే "నేను చెప్పేది సత్యం" అనుకొంటే ఎదుటి వారు చెప్పేదాన్ని వినం. ఆ పద్దతిని మార్చుకోవాలి.

శ్రీకృష్ణుడు చెప్పే సద్గుణాలు:

• కరుణ: ఇతరులపై ప్రేమ, దయ కలిగి ఉండడం
• క్షమి: ఇతరులమీద కనికరం ఉండి, వారు ఎవరైనా, ఏమి చేసినా క్షమించగలగాలి. వారితో కరచాలనం చేస్తే సరిపోదు. వారితో కలసిమెలసి ఉండి, వారికి పూర్తి సహకారం ఇవ్వాలి
• మైత్ర: నిజమైన స్నేహం పరస్పర గౌరవంతో ఉంటుంది. అట్టి స్నేహంలో, పగ, ద్వేషం ఉండవు. స్నేహితులలోని సద్గుణాలను పెంపొందించే విధంగా మెలగాలి.

చివరిగా శ్రీకృష్ణుడు "యో మద్భక్తా స మే ప్రియాః" అంటాడు. అంటే మనమలా జీవించేమంటే ఇతరులకు ఉపయోగకరముగానే కాక, దేవుడు మనను ప్రేమించి, దేవుని యందు ఐక్యమవుతాం. 383

Eknath Gita Chapter 12 Section 10

Bhagavat Gita

12.10

శ్రేయో హి జ్ఞానమభ్యాసాత్ జ్ఞానాద్ధ్యానం విశిష్యతే {12.12}

ధ్యానాత్కర్మఫలత్యాగః త్యాగాచ్చా౦తి రనంతరమ్

అభ్యాసము కంటెను జ్ఞానము శ్రేయోదాయకము. జ్ఞానము కంటెను ధ్యానము ఉత్తమము. ధ్యానము కంటెను కర్మ ఫలత్యాగము ఉన్నతము. కర్మఫల త్యాగముచే శాంతి కలుగును ఀ

ఎక్కడైతే జీవైక్య జ్ఞానం ఉన్నాదో అక్కడ ప్రేమ ఉంది. అలాగే ఎక్కడైతే ప్రేమ ఉందో, అక్కడ జీవైక్య భావన ఉంది. మనస్సు నిశ్చలంగా లేకపోతే ఇంద్రియాతీత జ్ఞానం లేదా ప్రేమ లేదు. సాధనలో ఇవి కలసి వస్తాయి. కాబట్టి సాధనలో వాటినన్నిటినీ కలిపి పట్టుకోవాలి.

సాధన మొదట్లో యాంత్రికంగా చేయడంలో తప్పులేదు. కొందరు అప్పుడే ధ్యాన మార్గంలో ప్రవేశించి నన్ను "మీరు మంత్రాన్ని యాంత్రికంగా జపించమని అంటున్నారా?" అని అడిగేవారు. నేను అవునని చెప్పేవాడిని. మంత్రాన్ని భక్తితో మననం చెయ్యడానికి మన స్వచ్ఛంద భావాలు తక్కువగా ఉండాలి. మనము ఉత్సాహంతో, ఎప్పుడు వీలయితే అప్పుడు, మంత్రాన్ని జపిస్తూ పోతే, క్రమంగా అది మన చేతన మనస్సు లోతులలో ప్రసరిస్తుంది.

ఈ విధంగా సాధన చేస్తే మనకు ప్రావీణ్యం వస్తుంది. మనము వేర్పాటుతో బ్రతికితే ఒంటరితనం, అనుబంధాలు క్షీణించడం, నిరాశ మొదలగునవి కలుగుతాయి. మనమెంత త్వరగా మనకై ఆనందాన్ని స్వీకరిస్తామో, అది అంత త్వరగానే పోతుంది. దానికి వ్యతిరేకం మనం ఇతరుల ఆనందానికై పాటు పడడం. ఇది జ్ఞానోదాయానికి నాంది. అప్పుడు మాయను అధిగమిస్తాం.

సిద్ధాంతాలను తెలిసికొంటే సరిపోదు. వాటిని ఆచరణలో పెట్టాలి. దానికి ధ్యానం ఎంతో అవసరం. మనమిలా సాధన చేస్తే మన అహంకారం తగ్గి, ప్రేమ పెరుగుతుంది. "దీని వలన నాకేమి లాభం చేకూరుతుంది?" అని అడిగే బదులు "నేను ఇతరులకు ఏమి ఇవ్వ గలను?" అని అడగడం మొదలుపెడతాం. కొన్నేళ్ళ సాధన శ్రద్ధతో, చిత్త శుద్ధితో చేస్తే, మనము "నేను ప్రేమిస్తున్నాను" అని చెప్పగలం. అటు తరువాత అన్ని అవరోధాలు తొలగి పోతాయి. స్వార్థం తగ్గుతుంది. మన ఒక్కరికై ఏదీ కాంక్షించం. మనము అందరిలోనూ ఉంటాం. అప్పుడు హృదయంలో శాంతి చేకూరుతుంది. అహంకారం తొలగి మనస్సులో సందిగ్దత, నిరాశ ఉండవు. ఇది కొంతకాలమే ఉండేది కాదు. వ్యక్తిత్వమంతటా వేరు చేయలేని శాంతి నెలకొంటుంది. 376

Eknath Gita Chapter 12 Section 9

Bhagavat Gita

12.9

అథైటదప్యశక్తో అసి కర్తుం మద్యోగమాశ్రితః {12.11}

సర్వకర్మఫలత్యాగం తతః కురు యతాత్మవాన్

నా నిమిత్తమైన కర్మ నాచరించుటకు కూడా ఆశక్తుడవైనచో ఆత్మనిగ్రహము కలిగి, నన్నే ఆశ్రయించుచు, కర్మఫలాసక్తిని త్యజించి కర్మల నాచరింపుము

ఈ శ్లోకంలోని అంశాలను అనుభవంలోకి తెచ్చుకోవడం అతి దుర్లభం. అది తేలిక అనుకొంటే మనము శరణాగతి అంటే ఏమిటో సరిగ్గా అర్థం చేసికోలేదు. శరణాగతి అంటే ఏమీ చెయ్యకుండా ఉండడం కాదు. గీత ముఖ్యంగా కర్మ చెయ్యమని చెప్తుంది. కాని ఆ కర్మ నిస్వార్థమై -- అంటే ఫలాపేక్ష లేకుండా-- ఉండాలి. అనగా క్రియ లేదా ప్రయత్నాన్ని దేవునికి సమర్పించడం కాదు. మన స్వీయ ఇచ్ఛయించుట సమర్పణం చెయ్యాలి. సదా మన కర్మలను శ్రద్ధతో చెయ్యాలి. వాటి ఫలిత౦ మన చేతిలో లేదు.

శ్రీకృష్ణుడు కర్మ ఫలాన్ని ఆశించక కర్మలు చెయ్యడం మానక ఉండాలి అని బోధ చేయుచున్నాడు. శ్రీరామ చంద్రుడు రాజ్యాన్ని వదిలి వనవాసానకి వెళ్ళడానికి మూల కారణం కర్మ సిద్ధాంతం. మన౦ మనసా, వాచా, కర్మా జీవితాన్ని మలచుకొంటున్నాము. దశరథుడు ఒకప్పుడు ఒక ముని కుమారుని సంహరించేడు. ఆ ముని ఇచ్చిన శాపంవలన రాముని పట్టాభిషేకం ఆగిపోయింది.

దేవుడు ప్రతి ఒక్కరిని వారు వోర్చుకున్నదానికన్న ఎక్కువ తక్కువ లేకుండా పరీక్షిస్తాడు. మనలో చాలామందికి స్వార్థం విడనాడడానికి వేరే మార్గం లేదు.

ఇది మూఢ భక్తి కాదు. ఎన్నో ఏళ్ల సాధనద్వారా తెలిసికొనబడినది. నేను మొట్ట మొదట ధ్యానం చేయడం ఆరంభించినప్పుడు నాకు నా అమ్మమ్మ తప్ప వేరే ఆదర్శవంతులు లేరు. నా ధ్యానం కొనసాగుతున్న కొద్దీ నా జీవన శైలిపై కొన్ని కష్టమైన నిర్ణయాలు తీసికొనవలసి వచ్చింది. నేను అలా చేయడం సంతోష౦ కలిగించకపోయినా నాకు చేతనైనది చేసేను. నేను అప్పుడప్పుడు తప్పు నిర్ణయాలు తీసికొని వాటి బాధాకరమైన పర్యావసానాలను కూడా అనుభవించేను. కొన్నాళ్ల తరువాత తెలిసిందేమిటంటే: నేను తీసికొన్న నిర్ణయం అంత గొప్పది కాకపోయినా, దానిని ఆచి తూచి తీసుకొంటే, అటుపై శ్రద్ధతో కర్మల నాచరిస్తే, దాని వలన కలిగే బాధ ఎక్కువగా ఉండదు. అలాగ బాధలను పరిస్థితుల ప్రభావం వలన అధిగమించేను. అలాగే కొన్ని మంచి అవకాశానికి దారి తీసేయి. అప్పుడు నాకేమీ స్పష్టంగా కనిపించలేదు. కాని ఇప్పుడు సింహావలోకనం చేసికొంటే నా క్లిష్ట పరిస్థితులు నా చే కర్మ శ్రద్ధతో చేయించి, ఫలితం భగవంతునికి అప్పజెప్పే విధంగా శిక్షణ ఇచ్చేయి. 374

Eknath Gita Chapter 12 Section 8

Bhagavat Gita

12.8

అభ్యాసే అప్యసమర్ధో అసి మత్కర్మపరమోభవ {12.10}

మదర్థమపి కర్మాణి కుర్వన్ సిద్ధి మవాప్న్యసి

అభ్యాసయోగము నాచరించుట కూడా నీవు అసమర్థుడ వైనచో నా నిమిత్తమైన కర్మయందు నిరతుడవు కమ్ము. నా కొరకు కర్మ లాచరించినను నీవు సిద్ధిని పొందగలవు ఀ

మనము వేరొకరి సంతోషం కోరి వారిని మనస్సులో పెట్టుకొని ఏ పనైనా చెయ్యాలి. ఒక తల్లి, కొడుకుల అనుబంధంలో, లేదా అన్న, చెల్లెలి అనుబంధంలో ఇలా చేయడం తేలిక. కాని ఇతరులను మనకంటే ఎక్కువగా చూసుకోవడం కష్టం. ఎందుకనగా మన౦ మన సంస్కారాలు వలన మలచబడ్డా౦.

సంస్కారమంటే మన వ్యక్తిత్వంలో ఎప్పటికీ మార్పు లేకుండా, యాంత్రికంగా జరిగే స్పందన. అది ఒక ప్రక్రియ: ఒకే ఆలోచన వేల సార్లు కలిగి, ఆ ఆలోచనతో వాక్కు ప్రభావితమై, తద్వారా క్రియను ఆచరించడం. ఒక కోపిష్టికి కోపం రావడం సహజం. వానిని ఏ విధంగా పలకరించినా వానికి కోపం కలుగుతుంది. అది వాని సంస్కారం. వాని ఆలోచనలు కోపంతో కూడినవై, మాటలు నిర్దయతో కూడినవై, నడవడిక దురుసుగా ఉండి, చివరకు కోపిష్టి అయ్యాడు.

వ్యక్తిత్వమనగా సంస్కారాల పోగు. అనగా మనము మన సంస్కారాలతో చేయబడ్డాము. మనమేమి ఆలోచిస్తామో, మాట్లాడుతామో, చేస్తామో మన సంస్కారాలు నిర్ణయిస్తాయని తలచవచ్చు. అంటే మనము స్వతంత్రులము కాము. కానీ వ్యక్తిత్వము మార్పు చెందనిది కాదు ఎందుకంటే అది కూడా ఒక ప్రక్రియే. మనమెల్లప్పుడూ ఒకేలాగ ఉన్నామని అనుకోవచ్చు. నిజానికి మన శరీరంలోని కణాలు మారుతున్నట్టే మన వ్యక్తిత్వం కూడా మారుతోంది.

సంస్కారాల వలన మన స్పందన ఎప్పుడూ ఒకేలాగ ఉంటుంది. కానీ ధ్యానంతో దానిలో మార్పు చేయవచ్చు. అనగా ఎప్పుడూ ఒకే ఆలోచన, మాట, క్రియ తో కూడిన సంస్కారాన్ని దానికి విరుద్ధమైన ఆలోచన, మాట, క్రియలతో మార్చవచ్చు.

ఒక యోగికి ఒకరిపై కోపం కలిగితే, దానిని దయగా మారుస్తాడు. దయ ఒకరిపైనే కాదు, తన యందు కూడా. ఎందుకంటే ఒక కుసంస్కారము కోపంగా వ్యవహరించమంటే, దానిని దయతో సుసంస్కారంగా మార్పుచేసున్నాము.

ఒక కుసంస్కారము తలెత్తితే, మనము స్పందించకుండా ఉండాలి. అది ఏమి చెయ్యాలో నిర్దేశిస్తే, కాదు అని చెప్పాలి. మంత్ర జపం ఇక్కడ పనికి వస్తుంది. లేదా బయట షికారుకు వెళ్ళవచ్చు. లేదా ఒక లక్ష్యంతో, పరోపకారానికైతే మరీ మంచిది, పని చేయవచ్చు. మనమెప్పుడైతే సావధానతను కుసంస్కారమునుండి మంత్రానికి లేదా పరోపకార కర్మవైపు మళ్లించేమో, దాని ప్రభావం తగ్గి, మనకు దానినెదిరించే పట్టుదల కలుగుతుంది.

కుసంస్కారాలు ఇలా ప్రభావితం చేస్తాయి: మొదట మననుండి వచ్చే స్పందన తెలిసీ తెలియకో దుష్ఫలితాలకు దారి తీస్తుంది. రెండవది మన ఏకాగ్రత క్షీణిస్తుంది. దాని వలన పనులలో జాప్యం కలిగి ఇబ్బంది పడవచ్చు. ధ్యానంలో మనస్సు పరిపరి విధాల పోతుంది. చివరకు ధ్యానం చేస్తూ నిద్ర పోవచ్చు.

అలా జరిగితే అప్రమత్తంగా ఉండాలి. కుసంస్కారాలను దూరం చేసికోవాలంటే ధ్యానం, మంత్ర జపం, ఏకాగ్రతతో కర్మలు చేయడం వంటి మంచి అలవాట్లను నేర్చుకోవాలి. అలాగే తీవ్రంగా మనగురించే ఆలోచించడం వలన ఒక కుసంస్కారాన్ని ఆహ్వానిస్తున్నట్టే. 370

Eknath Gita Chapter 12 Section 7

Bhagavat Gita

12.7

అథ చిత్తం సమాధాతు౦ న శక్నోషి మయి స్థిరం {12.9}

అభ్యాసయోగేన తతో మామిచ్చాప్తుం ధనంజయ

అర్జునా! ఇంకను నీ మనస్సును నా యందు స్థిరముగ నిలుపుటకు అశక్తుడవైనచో అభ్యాసయోగముచే నన్ను పొందుటకు యత్నించుము

అభ్యాసము కూసువిద్య అన్నారు పెద్దలు. ధ్యానం అభ్యాసంవలననే అలవడుతుంది. మొదట్లో మనస్సు పరిపరి విధాలా పోతుంది. అలాగే మనలోని క్రోధం, భయం మొదలైన దుర్గుణాలు మనస్సును తప్పు ద్రోవ పట్టిస్తాయి. వాటికి కారణం మన అహంకారం.

ఇలాటి సమయాలలో మంత్రజపం తప్ప వేరే మార్గం లేదు. మంత్రం ఆలోచనకి, సావధానతకి మధ్యనున్న బంధాన్ని తెంపుతుంది. ఆలోచనలు పలు రకాలుగా ఉండచ్చు. కానీ వాటిని పరిశీలించేది మన సావధానత. మనమెప్పుడైతే ఒక ఆలోచన మీద శ్రద్ధ చూపమో అది మననేమి చేయలేదు.

సావధానత ఒక దీపస్తంభం లాంటిది. సాధారణంగా అది అన్ని వైపులా తిరగగలదు. మన సావధానత తరచు భగ్నమైతే, ఆ దీపస్తంభం ఒక చోట ఆగిపోయింది. ఎన్నో ఏళ్లు గడిస్తే అది ఇక తిరగలేదు. అలాటప్పుడు ధ్యానం ద్వారా ఒక చోట చిక్కుకుపోయిన శ్రద్ధను విడిపించుకోవాలి.

అది ఎలాగంటే, మనకిష్టంలేని పనులు ఆనందంగా స్వీకరించాలి. ఏపని చేసినా శ్రద్ధతో చెయ్యాలి. అవసరమైనప్పుడు ఒక పనిని వదిలి పెట్టి, వేరొక పనికి మారాలి. ఉదాహరణకి ఆఫీస్ పని ఇంట్లో చెయ్యకూడదు. కొన్నిపనులు చేయడానికి పూర్తి శ్రద్ధ అక్కరలేదు. అలాటప్పుడు మంత్రం జపించాలి.

మన సావధానతను మనకు కావలసినట్టుగా మలచుకొంటే, మనమే పనీ నిర్బంధంతో చేయము. దీని వలన పూర్తి స్వేచ్చ కలుగుతుంది. సమస్య ఎంత తీవ్రమైనదైనా, అనుభవం ఎంత బాధాకరమైనా, వాంఛ ఎంత గాఢమైనా, రమారమి ఒక గంట ధ్యానం చేస్తే మనస్సు మీద ఒత్తిడి తగ్గి తేలిక అవుతుంది. ఇది స్వేచ్ఛకు మొదటి అడుగు. ఇంకా చేతికి సంకెళ్ళు ఉండవచ్చు. కానీ మీ అనుభవంతో కష్టపడి, ఎంతకాలమైనా ధ్యానాభ్యాసన చేసి ఆ సంకెళ్ళను విడిపించుకోవచ్చు. 363