Viveka Sloka 49 Tel Eng

అజ్ఞానయోగాత్పరమాత్మనస్తవ
హ్యనాత్మబంధస్తత ఏవ సంసృతిః ।
తయోర్వివేకోదితబోధవహ్నిః
అజ్ఞానకార్యం ప్రదహేత్సమూలమ్ ॥ 49 ॥

పరమాత్మనః = పరమాత్మవైన, తప - నీకు, అజ్ఞానయోగాన్ - అజ్ఞానసంబంధమువలన, అనాత్మబంధోహి - అనాత్మ వస్తువులతో సంబంధ మేర్పడినదికదా, తతః ఏవ = అందువలననే, సంసృతిః = సంసారము, తయోః = ఆ ఆత్మానాత్మలయొక్క, వివేకోదిత బోధవహ్నిః - వివేకము వలన కలిగిన జ్ఞానాగ్ని, సమూలమ్- సమూలమైన, అజ్ఞానకార్యం - అజ్ఞాన కార్యమును, ప్రద హేత్ = దహించును,

పరమాత్మవైన నీకు, అజ్ఞానయోగాత్ - అనాదియైన అవిద్యా సంబంధము వలన, అనాత్మబద్ధః- అనాత్మలగు స్థూలసూక్ష్మ కారణ శరీరములందు ఆత్మత్వబుద్ధి,

దానివలననే జన్మము, వార్ధక్యము, మరణము, సుఖము, దుఃఖము, జడత్వము మొదలగు ధర్మముల అధ్యాస రూపముగు సంసారము.

"ఆత్మానాత్మల, వివేక" మనగా భేదజ్ఞానము, దానివలన కలిగిన, బోధవహ్ని, అనగా సాక్షాత్కార రూపమగు అగ్ని, సమూలం = అజ్ఞాన రూపమగు బీజముతో కూడినదియు, అజ్ఞాతమును అగు అహంకారము మొదలు దేహము వరకును గల బంధమును, దానివలన కలిగిన జన్మ జరామరణాది రూప సంసారమును,

ప్రద హేత్ - పూర్తిగ భస్మము చేయును. ఈ విధముగ సంసారమునకు కారణము అనాత్మబంధము ; దానికి కారణము నీకు అజ్ఞాన సంబంధము. అది నివర్తించుటకు ఉపాయము పరమాత్మ బోధము; దానికి కారణము ఆత్మానాత్మవివేకము అని చెప్పినట్లు అయినది.

అజ్ఞానమువలన కలిగిన బంధమునుండి విముక్తి కావలె నన్నచో జ్ఞానమువలననే కలుగును గాని మరి దేనివలనను కలుగదు గాన వేదన్త విచారమువలన కలుగు ఉత్తమజ్ఞానము సంసారదుఃఖ నాశక మనుటలో ఉపపత్తి చూపబడినది.

అవ, ఈ విధముగ గురు ముఖారవిందము నుండి వెడలిన వాక్యామృత ప్రవాహముచే ఆనందమును పొందిన శిష్యుడు, అతని ముఖ కలశము నుండి నిరర్గళముగ ప్రవహించుచున్న వాక్యామృత సింధువులో పూర్తిగ మునుగవలెనని అభిలషించుచు, తన సకలసందేహములను తొలగించుటకై అతనిని ప్రశ్నించుటకు సవినయముగ ప్రార్థించు చున్నాడు.

ajñānayōgātparamātmanastava
hyanātmabandhastata ēva saṃsṛtiḥ ।
tayōrvivēkōditabōdhavahniḥ
ajñānakāryaṃ pradahētsamūlam ॥ 49॥

For common people it is not clear what the scripture means by moksha. Consider the following telugu kritis:

naanaati bratuku natakamu, kaanaka kannadi kaivalyamu

puttutayu nijamu, povutayu nijamu, natta nadimi pani naatakamu

etta edutadee prapanchamu, katta kadapatidi kaivalyamu

Here Bard Annamacharya is saying life is like a drama enacted on the stage called world that we all share. The end is the kaivalya or moksha which is all but certain. Only birth and death are certain.

koluvai yunnade kodandapani...

nammina varalake kadaganta korina varameeya

The Sage Tyagaraja says Lord Rama will fulfill the wish of his devotee who awaits his grace patiently. In other words, there is no instant gratification in the spiritual matters.

To encourage neophytes, the scripture promises moksha, that isn't exactly defined, for all sadhakas as the fruit of sadhana. One can say it is synonymous with freedom from samsara or bondage and liberation meaning no more rebirths by transmigration. Scripture, however, describes three kinds of mukti upon death:

sadyo mukti: this is attainable by one with infallible knowledge about one's own identity with Brahman. In other words, the mahavakya--tattvamasi (You are That) has been completely applied with perfection in sadhana, regardless whether "That" means Saguna or Nirguna (with or without attributes) Brahman.

jivan mukti: this is applicable to one with falliable or infallible knowledge of the atman. A jivan mukta may have knowledge of either Saguna or Nirguna Brahman (with or without attributes). If his knowledge is that of Saguna, he will proceed to Brahma Loka upon death. A jivan mukta may also suffer from the effects of prarabdha karma.

videha mukti: a sincere sadhaka who after physical death, may head for Brahma Loka via devayana path.

To drive these home, let us take an example. Suppose you want to go where Ganga landed on the earth answering King Bageeratha's prayer. Between you and Ganga there is a desert to cross. There are several oases on the way and you are running a race with time. When you become thirsty you see water at a distance. We ask what is that you are seeing? There are at least three answers:

• (a) it is a mirage and no water exists there,
• (b) it is an oasis and water exists there,
• (c) it is Ganga!

If all you care about is water, and any water will do, then option (b) can fulfill your wish. Before that option (a) has to be ruled out, especially so when you have to detour from your main path that can exacerbate your thirst. So it is critical that you rule out mirage before you act. This is like overcoming maya and avidya during sadhana.

If what you are seeking is the real Ganga and not its meaning in parlance such as "water", then you don't care for immediate gratification and options (a) and (b) don't matter for you already have overcome maya and avidya. But then option (c) will make your thirst more severe and won't guarantee your success, which is to arrive at the Ganga's origin on earth alive!

This little, albeit contrived, scenario illustrates the situation faced by a mumukshu. As he progresses in sadhana, a mumukshu will face many distractions and come under the influence of maya on the path to moksha.

The easiest one to attain for a mumukshu is videha mukti with proper sadhana. This is like quenching the thirst in every oasis after chasing mirages and arriving at the destination.

The next hardest one is jivan mukti. This is like stopping at an oasis only when needed and arriving at the destination a bit faster. The same caveats as videha mukti apply.

The hardest one is sadyomukti which is like skipping all oases, not settling for any water, arriving at the Ganga's meeting point with earth and finally quenching the thirst with Ganga's water. Only exceptional people like Swami Vivekananda, Ramana Maharshi, pravachana kartas, et al. are eligible.

From the next sloka onwards the disciples take over in an effort to seek clarification from the Guru.