Viveka Sloka 48 Tel Eng

శ్రద్ధాభక్తిధ్యానయోగాన్ముముక్షోః
ముక్తేర్హేతూన్వక్తి సాక్షాచ్ఛ్రుతేర్గీః ।
యో వా ఏతేష్వేవ తిష్ఠత్యముష్య
మోక్షోఽవిద్యాకల్పితాద్దేహబంధాత్ ॥ 48 ॥

సాక్షాత్ - సాక్షాత్తుగా, శ్రుతేః ర్గీః - వేదవాక్యము, ముముక్షోః = మోక్షము పొంద కోరిక గలవానికి, ముక్తేః - మోక్షమును పొందుటకు, శ్రద్ధాభక్తి ధ్యానయోగాన్ - శ్రద్ధా-భక్తి - ధ్యానయోగములను, హేతూన్ - హేతువులనుగా, వక్తి - చెప్పుచున్నది, యోవా - ఎవ్వడు, ఏతేష్యేవ - ఈ శ్రద్ధాదులయందే, తిష్ఠతి - స్థిరముగానుండునో, ఆముష్య-వానికి, అవిద్యాకల్పితాత్ = అవిద్యచే నేర్పడిన, దేహబంధాత్ = దేహబంధమునుండి, మోక్షః = మోక్షము కలుగును,

'శ్రద్ధ' అనగా శాస్త్రస్య గురువాక్యస్య ఇత్యాది శ్లోకములచే ప్రతిపాదితమగు గురువచన వేదాన్త వాక్యములయందు విశ్వాసము.

'భక్తి' యనగా స్వస్వరూపాను సంధానము. ఇదియే నిదిధ్యాసనము. 'ధ్యానము' అనగా "తత్రప్రత్యయైక తానతాధ్యానమ్"

ఆ లక్ష్య మునందు అవిచ్ఛిన్నమగు ప్రత్యయమును అనగా జ్ఞానమును కలిగియుండుట అను యోగ సూత్రమునందు నిర్దిష్టమైనది.

ఇదియే "సమ్యగా స్థాపనం బుద్దే: శుద్ధే బ్రహ్మణి సర్వదా” అని పూర్వోక్త మగు సమాధానము.

సూ. “యోగశ్చిత్త వృత్తి నిరోధః' అను పాతంజలి యోగసూత్ర నిర్దిష్టముగు చిత్తవృత్తి నిరోధము మనస్సు ఇటునటు సంచరింపకుండునట్లు నిలుపుకొనుట యోగము. వీటిలో శ్రద్ధ అన్నింటికిని హేతువు. భక్తి ధ్యానయోగములలో ఉత్తరోత్తరము పూర్వ పూర్వమునకు హేతువు.

చిత్తవృత్తిని నిరోధించిన పిదప సమాధానము, సమాధానము కలిగిన పిదప ఆచార్యోపదేశము జరిగిన వెను వెంటనే స్వస్వరూపాను సంధాన రూపమగు నిదిధ్యాసనము సంభవించును కదా!

'ధ్యానం' అనుపదము "ధ్యై చిన్తాయాం" అను ధాతువునుండి నిష్పన్నమైనది గాన దీనికి యుక్తులచే అనుచిన్తనముచేయుట అనెడు మననము అని యర్థము. ఇదియే నిదిధ్యాసనమునకు సాక్షాత్తుగ కరణము. లేదా ధ్యానమనగా జ్ఞానప్రతిబంధకములగు సకల దురితములను తొలగించెడి సగుణ ధ్యానము. ఈ అర్థములలో ఏ యర్థము చెప్పినను, అట్టి ధ్యానమునకు, చిత్తము యొక్క బాహ్య వృత్తులను నిరోధించుట అను యోగము కారణము అని చెప్పుట యుక్తమే, లేదా - 'యుజ్యతే అనేన ఆత్మసాక్షాత్కారేణ'

అత్మసాక్షాత్కారమును పొందును గాన యోగము, అను విగ్రహముచే యోగమనగా ఆత్మసాక్షాత్కార సాధనము అని యర్థము.

కావున 'భక్తి శ్చాసాయోగః', 'ధ్యానం చతత్ యోగః' అను విగ్రహములచే భక్తి యోగము, ధ్యానయోగము అని చెప్పవచ్చును.

అనగా భక్తి యనెడు యోగము, ధ్యానమనెడుయోగము అని యర్ధము . ముముక్షువునకు, ముక్తేః = బంధనివృత్తికి, హేతువులను, 'శ్రద్ధా భక్తి ధ్యాన యోగాది వేహి' అను కైవల్యోపనిషత్తు స్పష్టముగ చెప్పుచున్నది. లేదా,

ముక్తేశి=ముక్తి హేతువగు జ్ఞానమునకు; సాక్షాద్ధేతూన్ - సాక్షాత్తుగా కారణములనుగా 'అవేహి' అనుపదముతో గూడిన శ్రుతి శ్రద్ధాభక్తి ధ్యానయోగ సహాయముతో తెలిసికొనుము; జ్ఞానమును పొందుము అని చెప్పుచున్నది అని యర్ధము.

ఏ పురుషుడు ఈ శ్రద్ధాభక్తి యోగములయందే స్థిరముగ నుండునో, అనగా ఎల్లప్పుడును శ్రద్ధాళువై, భక్తిమంతుడై, ధ్యానముచేయు వాడై, యోగియై యుండునో, అముష్య = అట్టి అతనికి, ‘అదనస్తు విప్రకృష్టమ్' అని చెప్పిన రీతిగ దూరమునందున్న వస్తువును బోధించు అదశ్శబ్దమును ప్రయోగించుటచే అట్టి అధికారి దుర్లభుడని సూచించుచున్నాడు.

వానికి అజ్ఞానకల్పితమగు, అహంకారాది దేహబంధమునుండి, మోక్షము, 'సిద్ధించును' అని అధ్యాహారము. 'యోవా' అనుచోట 'వై' అనుదానికి అవధారణము అర్థము. దానికి అంతమునందు అన్వయము. మోక్షము తప్పక సిద్ధించును అని యర్థము. ‘ఏతే సేవ' అనుచోటనున్న 'వివ' అనునది ఇవే సాధనములు, ఏతద్భిన్నసాధనముల నాశ్రయించినచో ప్రయోజనము లేదని చెప్పుతున్నది.

ఆవ. ఇపుడు గురువు, సంసార హేతువును, దాని ప్రధాన లక్షణమును, దానిని నివారించుకొను నుపాయమును, దానికి కారణమును సంగ్రహముగ శిష్యునకు చెప్పుచున్నాడు.

śraddhābhaktidhyānayōgānmumukṣōḥ
muktērhētūnvakti sākṣāchChrutērgīḥ ।
yō vā ētēṣvēva tiṣṭhatyamuṣya
mōkṣō'vidyākalpitāddēhabandhāt ॥ 48 ॥

The sloka emphasizes sraddha (faith), bhakti (devotion) and dhyana (meditation) as necessary ingredients for one aspiring for liberation.

After one asks Guru "Who am I?" and gets the answer tattvamasi (You are that), naturally the next question will be "What about the universe?". It might come as a surprise that our scripture has no definitive answer about the origin of the universe other than some theories that are at best fairy tales.

Ever since Sage Kanada proposed that the atom (anu) is the indivisible unit of matter, it was thought the universe materialized by the combination of atoms. One can say atoms fused to give rise to more complex molecules. Others questioned where would all the basic atoms come from as that might be based on another srishti (creation).

The same idea was borrowed in the framing of Big Bang theory that posited: the universe 13.8 billion years ago was formed by a cosmic explosion. However, the scientists overlooked the process to create the basic ingredients for Big Bang to occur in the first place even if they calculated the age using spectral analysis more or less correctly.

Another creation theory called pancheekarana hypothesized that the 5 basic elements (air, water, fire, earth, sky), in a subtle form, combined to form the universe. This theory too suffered the same weakness as the atomic theory of Sage Kanada by not explaining the upadana karana (material cause) for the basic ingredients.

The aforementioned theories are called arambhavada or creation theories. Other theories called vivartavada or parinamavada argued that creation did not happen, the universe always existed as an extension of brahman. So they thought brahman is both upadana and nimitta or material and efficient cause.

Whether we believe in arambhavada or parinamavada we have to ask how sentient beings sprang from insentient matter? In other words, how did life arise from matter? Some felt it is an outcome of matter combining in certain proportions, like the red color appearing when beetle leaves, calcium hydroxide and beetle nuts are combined. But this falls flat because even if life could have appeared by a chemical process, still the unanswerable question is how did it get consciousness?

One can see why the scripture was silent about the creation or evolution theories leaving it as an exercise for the Guru and Sishya. Adi Sankara says the disciple should have faith in Guru even if the Guru says creation did not happen. Questioning the Guru is only exhibiting lack of faith in his teaching because on this matter even scripture was vague. The Guru, for example, could theorize the universe as a physical dimension of brahman. Since the Guru's theory is as good as the aforementioned theories, there is no reason to doubt one and accept another.

Similarly on the question of reality of the universe, about which scripture had no comment, the Guru could say "what you see is unreal like in a dream". The scientific versions of Simulated Universe, Parallel Universe, etc. fall into this category.

One can safely say science would never be able to answer the question of reality because our minds create dream universes while in sleep and there is no way to disprove the same thing happens when awake. If one says, the dream universe is unreal, so is the wakeful universe.

All things said and done, the "I" sense is always real. This is what we call atma. Whether we accept another's existence as real or otherwise, we always are certain about our own existence for no one with a rational mind will say "I don't exist".

Gurus in the Sankara's parampara hold such erudite views, so they are amply qualified to pass them on to their disciples. Since no disciple wants to idly speculate about vedanta or the advaita, the Gurus promised moksha or liberation as the ultimate fruit of the tutelage. Only disciples interested in moksha or mumukshus qualify to receive the knowledge from a noble and magnanimous Guru. Before that they must have faith and devotion toward Guru, practice meditation and attain shat-sampatti(sama, dama, uparati, titeeksha, sraddha, samadhana).