Viveka Sloka 26 Tel Eng

శాస్త్రస్య గురువాక్యస్య సత్యబుద్ధ్యవధారణమ్ । (పాఠభేదః - సత్యబుద్ధ్యావధారణా)
సా శ్రద్ధా కథితా సద్భిర్యయా వస్తూపలభ్యతే ॥ 26 ॥

యయా- దేనిచేత, వస్తు - వస్తువు, ఉపలభ్యతే-తెలియబడునో, సా - అట్టి, శాస్త్రస్య-శాస్త్రముయొక్కయు, గురువాక్యస్య - గురువచనము యొక్కయు, (శాస్త- గురువాక్యములను) సత్యబుద్ధ్యా - సత్య మనెడు బుద్ధితో, అవధారణా = నిర్ణయించుట, శ్రద్ధా - శ్రద్ధ యని, సద్భిః - సత్పురుషులచే, కథితా - చెప్పబడినది.

లోకములో కూడ, అప్తవాక్యమును విశ్వసింపని పురుషుడు, తదనుసారముగా విచారాదులయందు ప్రవర్తింపడు. అట్టి పరిస్థితిలో, అతీంద్రియమగు శాస్త్రార్థము విషయమున వేరుగ చెప్పనేల? అందుచే శ్రద్ధ అత్యుత్తమకారణము

అశ్రద్ధధానాః పురుషా ధర్మస్యాస్య పరంతప,

అప్రాప్య మాం నివర్తన్తే  మృత్యుసంసారవర్త్మని.

"ఓ అర్జునా! ఈ ధర్మము పై శ్రద్ధలేని పురుషులు, నన్ను పొందజాలక మృత్యుసంసారమార్గమునందు తిరుగుచుందురు" అని భగవద్గీతలో కూడ చెప్పబడినది.

శాన్తి దాన్తి (శమదమ), ఉపరతి, తితిక్షలు కలవాడు మాత్రమే. "బ్రహ్మ ఒక్కటియే సత్యము; బ్రహ్మ నీవేష మిగిలినదంతయు మిథ్య" అని గురువు వేదాంతములును బోధించిన తత్త్వమును, అది అట్లేయని నమ్మగలుగును. అవి లేనివాడు నమ్మజాలాడు

అందుచే గురువేదాంతవాక్యముల విషయమున శ్రద్ధ ఆశ్రమాధిసాధనముల పిమ్మట పేర్కొనబడినది.

శాస్త్రమనగా శ్రు. 'తత్త్వమసి' ఇత్యాదికము. దానిని అనుసరించి “నీవు సంసారియగు జీవుడవు కాదు. నిత్యము, శుద్ధము, జ్ఞానస్వరూపము, ముక్తము అగు పరబ్రహ్మవు. ఇతరమైనదంతయు మిథ్య" అని బోధించు గురువుయొక్క వాక్యము గురువాక్యము. 'ఇది సత్యము, అనగా అబాధితమగు అర్థమును బోధించుచున్నది' అను నమ్మికతో నిర్ణయించుకొనుట అవధారణ. అనగా దృఢమగు నిశ్చయము.

అవ. ఇట్టి శ్రద్ధ కలవానికే సమాధానము బాగుగ కుదురును గాన దాని తరువాత సమాధానమును విశదీకరించుచున్నాడు.

śāstrasya guruvākyasya satyabuddhyavadhāraṇam । (pāṭhabhēdaḥ - satyabuddhyāvadhāraṇā)
sā śraddhā kathitā sadbhiryayā vastūpalabhyatē ॥ 26॥

In this sloka, the Acharya is talking about the fifth attribute in the shatsampatti called sraddha which is unconditional faith in the guru and scripture. When a guru says tattvamasi (Thou art that), the student had better believe it. There are two reasons for it: (i) it is a mahavakya based on scripture and (ii)Brahman is qualitatively the same as us, even though quantitatively it is infinitely powerful.

Generally we accept a statement in the scripture based on pramana which can be: (a)pratyaksha, (b)anumana, or (c)aptavakya. In pratyaksha pramana we accept a statement as true if we can verify it with our senses such as "sun rises in the east". In anumana pramana we infer such as "we are seeing smoke on the mountain, so there must be fire". In aptavakya pramana we accept a statement based on vedas and the allied scripture such as tattvamasi. A neophyte is not expected to equip himself with all of these analyses. It is virtually impossible for him to validate each and every statement of the guru. Therefore, sraddha is necessary to make progress in spirituality. In non-spiritual studies, such as in schools that teach maths, science, etc. one has to believe in the curriculum created by the experts and prescribed by the authorities. This is also sraddha.

Some gurus such as Sri Prabhupada liken the Hindu pantheon to a government with Lord Krishna at the top and rest of the demigods like ministers, secretaries, bureaucrats and so on below him. The demigods exist to serve the Lord and take care of devotees. Lord Krishna says devotees worshiping demigods also worship him (Gita 9.23). So one may mistakenly conclude there is no difference between Lord Krishna and demigods. Consider a plant that you are going to water. You can water it on the leaves, flowers and such. This is like worshiping the demigods. However, the water poured on the roots only is taken up by the plant. Here watering the roots is like worshiping Lord Kirshna.

The rajju-sarpa metaphor is often used by gurus to teach that the world is an illusion and only brahman is the truth (brahma satyam, jagat mithya). We may have never experienced a rope mistaken as a snake. But we believe that such a situation can exist in the world when spoken by the guru.

There is a saying guru devo bhava (Guru is god alongside mother and father). This is said to inculcate the disciple to accept the guru the same way he trusts his parents. This is sraddha

It doesn't mean one has to blindly believe in whatever a guru says. One should be able to question the guru humbly and receive clarifications until one is satisfied with the teaching. Disciples of modern gurus often follow them blindly lapping up every word they speak. When the guru says "Follow me, I can grant you liberation", one has to remember the Gita (7.22) where it is proclaimed by Lord Krishna that he alone grants fruits of karma no matter whom one worships.

Viveka Sloka 25 Tel Eng

సహనం సర్వదుఃఖానామప్రతీకారపూర్వకమ్ ।
చింతావిలాపరహితం సా తితిక్షా నిగద్యతే ॥ 25॥

అప్రతీకార పూర్వకం = ప్రతిక్రియ యేమియు చేయకుండగను, చిన్తా విలాపరహితం – చింతగాని విలపించుటగాని లేకుండగను, సర్వ దుఃఖానాం – సమస్త దుఃఖముల (యొక్క) ను, సహనం - సహించుట, సా - ఆ, తితిక్షా - తితిక్ష యని, నిగద్యతే - చెప్పబడుచున్నది.

ఉన్నిబట్టలు, వింజామరలు మొదలగు వాటితో శైత్యము, ఉష్ణము మొదలగు దుఃఖములకు ప్రతిక్రియచేసికొనుట లోక ప్రసిద్ధము.

అట్టి సామగ్రి లేనిచో - "అయ్యో ! దీనులమగు మన మిపు డేమి చేయవలెను" అను చింతయు, ఏడ్పును గూడ ప్రసిద్ధములే.

అప్రతీ కారపూర్వకమ్ ఇత్యాదికముచే ప్రతీకారాది చింతాదికమున్నచో అది బ్రహ్మవిచారసాధనమగు తితిక్ష కాజాలదని చెప్పుచున్నాడు.

'దుఃఖానామ్' అను దానికి దుఃఖహేతువులగు శీతోష్ణాదులు అని యర్థము. చిన్తావిలాపాది సహితమగు మనస్సునకు ఆత్మవిచార మనునది చాల దూరము కదా- అని భావము.

sahanaṃ sarvaduḥkhānāmapratīkārapūrvakam ।
chintāvilāparahitaṃ sā titikṣā nigadyatē ॥ 25॥

When we are subjected to a bone-chilling cold, we wrap ourselves with warm clothing, start the heater, etc. A sadhaka is one who endures such an extreme even when external aids are unavailable. This is called titeeksha. One can say the sadhaka regulates his body functions with his mind in a laser-like focus on the brahman. Also, by titeeksha, Sankara means that a sadhaka should give up all thoughts of taking revenge and such negative emotions.

It is well known that Sri Maha Vishnu is hard to please. So to attain his abode, vaikuntha, one has to endure extreme tests of faith. Why should we aspire for vaikuntha? What is it that we find earth lacking? Or for that matter what does heaven lack? In Gita Lord Krishna promises that attaining vaikuntha is the end of a soul's journey. There is no other place the soul needs to go or transmigrate.

As for the deficiencies of earth, we find that some humans are demoniac by exhibiting lust, greed, and anger. Lord Krishna in Gita (Chapter 16) delineates the divine and demoniac traits. The demoniacs are easy to take offence and seek revenge for petty little transgressions. They pay no attention when the earth is being destroyed by their activities. They kill life in the name of abortions and animals for pleasure. They stock-pile weapons in anticipation or prosecution of wars that may end life on earth. They perpetuate negative discrimination, inequality and persecution.

As for heaven, one is promised wine, women, song, dance and all round happiness there. And it is a respite before transmigration. A sadhaka is not interested in any of these. He would rather suffer in a demoniac society with titeeksha because his ultimate goal is liberation.

It is believed that liberation is of five types: (1) salokya: living in the same realm as the Lord (2) samipya: living close to the Lord (3) sarupya: assuming a divine form similar to the Lord (4) sarshti: achieving divine powers and opulences similar to the Lord (5) sayujya: complete merger with the Lord. What is it that merges? The atma is a form of energy that regulates the material body and acts as a witness to the body's activities. However, it needs an upadhi to experience prakriti. It is believed that after the physical body falls, a sookshma sareera (astral body) is donned by the atma along with manas, budhi and chitta of the jeeva. It is this sookshma sareera that attains one of the aforementioned states of liberation. Dualism doesn't accept sayujya and maintains that atma has a separate identity even after liberation. When a new kalpa starts and a new creation takes place, it manifests materially as a jeeva.

Viveka Sloka 24 Tel Eng

బాహ్యానాలంబనం వృత్తేరేషోపరతిరుత్తమా ॥ 24॥

వృత్తేః = మనోవృత్తి, బాహ్యానాలమ్బనం - బాహ్యవస్తువుల విషయమున ప్రసరింపక పోవుట, ఏషా -ఇది., ఉత్తమా - ఉత్తమమైన, ఉపరతి - ఉపరతి.

చెరువులోనున్న నీరు చెరువునకుగల రంధ్రము ద్వారా బయటకు వెడలి క్షేత్రాద్యాకారమున పరిణమించును. అట్లే లోపల నున్న మనస్సు శ్రోత్రాదిచ్ఛిద్రముల ద్వారా బయటకు వెడలి శబ్దాది విషయాకారమున పరిణతి చెందును.

ఇట్టి పరిణతికే వృత్తి (అంతః కరణవృత్తి) యని పేరు. బాహ్యేంద్రియములను నిగ్రహింపగనే లోపలనున్న మనస్సు బైటకు వచ్చుటకుగాని, బాహ్యవిషయా కారమున పరిణమించుటకుగాని అవకాశముండదు అని భావము.

అవ- చిత్తమునకు బాహ్యవస్తువు సంబంధము లేనప్పుడు శీతోష్ణాది ద్వంద్వముల జ్ఞానముకూడ కలుగదు. ఒక వేళ కర్మవశము చేతను, కాలాదివశము చేతను, అట్టి జ్ఞానము కలిగినను, వాటిని సహించెడు శక్తి దీనికే తితిక్ష యని పేరు కలుగునని చెప్పుచున్నాడు.

bāhyānālambanaṃ vṛttērēṣōparatiruttamā ॥ 24॥

The water in a lake flows out through a canal into fields naturally. Similarly, our senses usually go outward attracted by sound, sight, smell, etc. This is called vritti whose roots are in the mind. When the senses are controlled, the mind is made steady and focused on the objective which is called uparati

Some pundits, like Sri Prabhupada, opine that Bhagavat Gita is all about devotion to Lord Krishna who delineates various methods to attain him. Why is Lord Krishna interested in giving the devotees the knowledge to escape from the birth-death cycle causing the cessation of the creation which he presided over?

There are two great forces that counter each other in the universe: gravity and dark energy. The former brings matter together. Greater the mass of the matter, greater the gravitational pull. A common example is our solar system. Dark energy is the opposite of gravity. Science tells us that the universe is expanding at an accelerated pace because of dark matter and dark energy that mysteriously enter the universe and push the various visible astral bodies like galaxies apart.

In the spiritual world, devotees function as gravity. They are attracted by the Lord. The non-devotees, sceptics, atheists and so on are repelled at the sight of the Lord. Thus, there is a tug-of-war going on in the spiritual world. The Lord is partial to the devotees and wants them to win this war. Hence he reveals the secrets that endear them to him.

There is another battle raging in the spiritual world between the forces of good and evil. Devas represent the good and asuras stand for evil. When the balance of dharma tilts towards asuras, Devas pray to the Lord and gain strength from him to defeat the asuras.

Yet another battle between good and evil is taking place in the material world. When evil dominates on earth, Lord Vishnu assumes a human form, destroys the evil and restores dharma. In other words, he saves his devotees from the destructive forces and protects them from evil by donning an avatar.

Uparati, therefore, is conceptually the battle between senses racing outward and mind drawing them inward. When the senses are totally uncontrolled, there is no telling the havoc they can wreak. The lives of addicts, gluttons stand as testimonials.Uparati is the process by which the mind gains control of the senses. Some meditate, others do hatha yoga, some do pooja to control the senses. Whatever method one chooses, one has to bring the cessation of vrittis which are the root cause emanating in the subconscious mind.

Some claim Adi Sankara is a saivaite and others as a vaishnavaite. What is the truth?

When you ask a saivaite about how creation happened, he would narrate a story about Siva-Sakti in artha naareeswara form who conceived the universe as a way to experience himself like sugar trying to taste itself. He says the universe is enveloped in all directions by Siva-Sakti which is like a magician or a dancer whose magic or dancing can't be apart from him. Therefore, Sakti is the attribute of Lord Siva that fulfills his desire to create.

A vaishnava, on the other hand, draws attention to Bhagavad Gita where Lord Krishna unequivocally declared himself as the creator, ruler and destroyer of the universe. The Sankhya philosophy was adopted by the vaishnavites to explain the process of creation from 24 tattvas:karma indriyas (senses), gnaana indriyas, tanmatras, pancha bhootas, purusha, prakruti, manas, budhi, ahamkaram, etc.

The argument that both Lords Siva and Vishnu create and rule the universe gives raise to two infinities. That is not permissible as there is only an infinity. Therefore, erecting walls between Lords Siva and Vishnu is a futile exercise. Whereas positing a brahman that is transcending them brings the various religious camps together. Thus, Adi Sankara, being a primary advaiti, established nirguna brahman , that has been mentioned in the vedas, as the ultimate source who assumed the forms of various gods.

Viveka Sloka 23 Tel Eng

విషయేభ్యః పరావర్త్య స్థాపనం స్వస్వగోలకే ।
ఉభయేషామింద్రియాణాం స దమః పరికీర్తితః । ||23||

ఉభయేషాం – ఉభయవిధములగు, ఇంద్రియాణాం - జ్ఞానేంద్రియ కర్మేంద్రియముల (యొక్క) ను, విషయేభ్యః- భోగ్యవిషయములనుండి, పరావర్త్య=మరల్చి, స్వస్వగోలకే - తమతమ గోలములలో, స్థావనం - ఉంచుట, సః -ఆ, దమ - దమముగా, పరికీర్తితః - చెప్పబడినది.

మనస్సునకు విషయవిచారము చేయగల సామర్థ్య మున్నది. అందుచే (పై శ్లోకములో మనస్సు) “స్వయముగనే వైరాగ్యమును పొంది" అని చెప్పబడినది. కాని బాహ్యేంద్రియములగు శ్రోత్రాది జ్ఞానేంద్రియములకును, వాగాది కర్మేంద్రియములకును స్వయముగ విషయ విచారముచేయు సామర్థ్యము లేదు. కావున అశ్వములవంటి ఆ బాహ్యేంద్రియములను, కళ్లెమువంటి మనస్సుచేత శబ్దాదివిషయ మార్గములనుండి పరాఙ్ముఖముల నుగచేసి, చెవి, ముఖము మొదలగు వాటి వాటికి సంబంధించిన గోళములలో నిలిపి, వాటి వ్యాపారములను నిలుపుచేయుటకు 'దమము' అని పేరు. మనస్సు మొదలగునవి, కళ్లెము మొదలైనవాటివంటివి అను విషయము కఠోపనిషత్తులో చెప్పబడినది.

ఆత్మానం రథినం విద్ధి శరీరం రథమేవ తు,
బుద్ధిం తు సారథిం విద్ధి మనః ప్రగ్రహమేవ చ,
ఇన్ద్రియాణి హయాన్యాహు ర్విషయాంస్తేషు గోచరాన్. 

ఆత్మను రథస్వామిగను, శరీరమును రథముగను, బుద్ధిని సారథిగను, మనస్సును కళ్లెముగను, ఇంద్రియములను గుఱ్ఱములుగను, విషయములను మార్గములుగను తెలిసికొనుము.

అవ. బాహ్యేంద్రియముల నిగ్రహము దమము. దానిచే సాధ్యమగు ఉపరతిని విశదీకరించుచున్నాడు.

viṣayēbhyaḥ parāvartya sthāpanaṃ svasvagōlakē ।
ubhayēṣāmindriyāṇāṃ sa damaḥ parikīrtitaḥ ।|23||

Why did Lord Krishna reveal in Bhagavad Gita the secret of how to reach his abode and attain him? To answer this we must assume that the Lord has enormous compassion toward his devotees. When a devotee performs austerities (like sama, dama, etc.) mentioned in this sloka and the previous sloka, and denies himself the pleasures derived from the senses, Lord rewards him with knowledge that leads to moksha.

The followers of Budha are not only attracted to his teaching, but also the fact that as Sidhartha he sacrificed the pleasures of royalty. Adi Sankara renounced the pleasures of childhood by embracing sannyasa as an adoloscent. Ramana Maharshi left the security of his family at a young age in search of self-realization. There are too many illustrations of great devotees renouncing physical comforts to enumerate. Anyone who trades comfort for hardship is dearer to the Lord. Hence some do upavasa or fasting, others do penance, the adventurers trek mountains to visit temples and so on. The mere thought of fasting or visiting a great lake amidst the Himalayas such as manasarovar in bone-chilling cold, will dissuade ordinary men from attempting them. But great people have done them and received the grace of the Lord.

Besides austerities, the Lord is also impressed when devotees spread his message. In these days of mass media, it is easy to understand. Many message bearers have no pecuniary interest but are dedicated to lifting up humanity from the suffering and strife because of samsara. When polytheists were attacking each other in ancient times, Sankara spread advaita to raise their awareness and unite them. This was no ordinary feat as the people were spread out all over the large subcontinent from Kanya Kumari to Himalayas requiring Sankara to make multiple trips across the length and breadth of the land on foot.

In a nation with citizens adhering to dharma, the needs of everyone are automatically met. As there is no friction between people, naturally they share what they have and appreciate each other. They are in control of their senses, and refrain from immoral activities and excessive consumption. Further, their physical and economic well being will grow manifold when they accept and implement Sankara's teachings.

One can say these are high ideals applicable to a certain yuga such as satya or treta when dharma was followed at the highest level. In kali yuga feeding the senses by giving up strict allegiance to dharma is only natural. The non-believers assume resetting the clock is not possible and we should wait for a new kalpa. The believers strive to prove them wrong by adhering to the scripture and teachings of great gurus like Sankara, Ramana Maharshi, etc.

Also, there is something endearing about a person with shat-sampatti as Sankara is going to reveal in the subsequent slokas. Aphorisms such as vinayam dadaati vidya, sarvatra gnaana muttamam, etc. tell us that a life long quest to seek the light of knowledge is preferable to a life in darkness entailed from the senses that seek more and more pleasures as one tries to fulfill them.

Viveka Sloka 22 Tel Eng

విరజ్య విషయవ్రాతాద్దోషదృష్ట్యా ముహుర్ముహుః ।
స్వలక్ష్యే నియతావస్థా మనసః శమ ఉచ్యతే ॥ 22॥

ముహుర్ముహుః - మాటిమాటికి, దోషదృష్ట్యా = దోషములను చూచుటచే, విషయవ్రాతాత్ = విషయముల సముదాయమునుండి, విరజ్య - వైరాగ్యమును పొంది, మనసః - మనస్సు యొక్క, స్వలక్ష్యే - తన లక్ష్యము నందు, వియతావస్థా= స్థిరమగు స్థితి, శమః ఇతి - శమము అని, ఉచ్యతే = చెప్పబడుచున్నది.

విషయములకు ఆది, అంతము అనునవి ఉన్నవి. వాటిని సంపాదించుటకు ఎంతో ధనవ్యయము, ఆయాసము ఆవశ్యకములు. చివరకు అవి విరసములగును. విషయములందు ఇట్టి దోషములున్నవని తెలిసికొనిన పురుషునకు వాటిపై తప్పక వైరాగ్యము కలుగును గాన విషయ దోష దర్శనము వైరాగ్య హేతువు.

అట్టి వైరాగ్యము కలుగగనే మనస్సు, సగుణముగాని, నిర్గుణముగాని యగు తన లక్ష్యము నందు స్థిరముగ నిలిచి, నిశ్చలముగను, నిర్వికారముగను ఉండును.

ఈ విధముగ మనోనైశ్చల్యరూపమగు శమము వైరాగ్యము వలన కలుగునని 'విరజ్య' ఇత్యాదికముచే చెప్పుచున్నాడు.

అవ.. దమమును విశదీకరించుచున్నాడు.

virajya viṣayavrātāddōṣadṛṣṭyā muhurmuhuḥ ।
svalakṣyē niyatāvasthā manasaḥ śama uchyatē ॥ 22॥

Deriving sensory pleasure from external objects is quite common. Yet, more fascinating is magic which titillates the mind. It seems there is no godman who hasn't performed magic or miracles. Sri Rama, although human in all aspects, used miraculous weapons like brahmastra, and built setu to Lanka with floating rocks. Shirdi Sai Baba was known to have lighted wicks with water and cured the sick without the application of medicine. Sankara was credited with parakaya pravesa, a magical feat where a yogi transmigrates into another body. There is no telling of the magic of Lord Krishna that conjures unlimited pleasure and bliss to the devotees.

We ideally want to worship that which is eternal, fulfills our wishes or provides limitless bliss. However, all divine personalities are shrouded with maya and it is neigh impossible to find one who doesn't titillate our minds with metaphysical powers. It is all but certain that our minds won't accept one as a god unless he performs miracles.

Brittanica describes maya as: "a fundamental concept in Hindu philosophy, notably in the Advaita (Nondualist) school of Vedanta. Maya originally denoted the magic power with which a god can make human beings believe in what turns out to be an illusion. By extension, it later came to mean the powerful force that creates the cosmic illusion that the phenomenal world is real. For the Nondualists, maya is thus that cosmic force that presents the infinite brahman (the supreme being) as the finite phenomenal world. Maya is reflected on the individual level by human ignorance (ajnana) of the real nature of the self, which is mistaken for the empirical ego but which is in reality identical with brahman."

We have to accept that divinity and maya go together and divinity is inseparable from maya. How can we hold steadfastly to something that constantly changes and tricks us into submission? In other words, how can we transcend maya?

In Bhagavad Gita (7.14) the Gitacharya said: My divine energy Maya, consisting of the three modes of nature (sattva, rajas, tamas), is very difficult to overcome. But those who surrender unto Me cross over it easily.

Maya can be thought of as afflicting the antahkarana (manas, chitta, budhi, ahamkara) hindering our spiritual development in three ways. These are Mala, Vikshepa and Avarana. Mala means impurity, physical as well as mental; Vikshepa are the internal and external disturbances that plague us; Avarana is the curtain of “not knowing” that clouds our consciousness.

There is an allegory for this: a coin lies on the bottom of a bowl filled with water. If the water is dirty (Mala), also turbulent (Vikshepa) and, on top of that, is covered by a cloth (Avarana) we cannot see the coin at the bottom of the vessel. Steps taken in isolation do not help. If we only remove the cloth our vision will still be obstructed by the waves. And even if the waves subside we are still unable to discern the coin because the water is polluted and cloudy. Then what to do? All three obstacles must be removed. Firstly we must take the cloth away, then filter and purify the water, and lastly quieten the waves. Then the coin can be seen clearly and raised to the surface.

Bhagavata lists the ashta sidhis (anima, garima, etc., Skandha 11 ), that magically transform a sidha yogi small or big, travel without effort and so on, and describes instances where the devotees of Lord Krishna beseech him to not grant them the sidhis and instead pure love towards him (Skandha 10). Therefore, the mark of a true devotee is transcending the tricks that delude the mind.

As long as we are seeking sensory pleasures we can't progress in spirituality. The control of senses is called sama. Ordinarily our minds are soaked with sensory stimuli. The godmen tell us that mind has to be elevated to a higher plane through spirituality. We have to do sravana, manana, nidhidhyasana, etc. and focus our minds on the eternal paramatma, thereby releasing them from the hold of senses.

Sometimes our minds hallucinate which is different from the spiritual visions. Sama means overcoming even hallucinations and surreal thoughts by constantly reminding oneself about his goal to attain Truth that is eternal, unchanging and resplendent.

Viveka Sloka 21 Tel Eng

తద్వైరాగ్యం జిహాసా యా దర్శనశ్రవణాదిభిః । (పాఠభేదః - జుగుప్సా యా)
దేహాదిబ్రహ్మపర్యంతే హ్యనిత్యే భోగవస్తుని ॥ 21॥ (పాఠభేదః - భోగ్యవస్తుని)

దర్శనశ్రవణాదిభిః = దర్శనము శ్రవణము మొదలగువాటిచే, దేహాది బ్రహ్మపర్య౦తే - దేహము మొదలు బ్రహ్మవరకును గల, అనిత్యే= అనిత్యమగు, భోగ్యవస్తుని - భోగ్యవస్తువునందు, యా = ఏ, జుగుప్సా= అసహ్యముకలదో, తత్ = అది, వైరాగ్యం - వైరాగ్యము.

ఇహలోకమునందలి దేహాది భోగ్యవస్తువులను చూచుటచేతను, పరలోకమునందలి దివ్యదేహము మొదలగు భోగ్యవస్తువులను గూర్చి వినుటచేతను, 'అది' పదమును ప్రయోగించుటచే చూచిన వాటికిని, విన్నవాటిని, సజాతీయములగు వాటిని అనుమానముద్వారా తెలిసి కొనుటచేతను, ప్రత్యక్షముగ అనుభవింపబడుచున్న శరీరము మొదలు, బ్రాహ్మమానము ప్రకారము నూరు సంవత్సరములు జీవించు నట్టిదియు, చతుర్దశభువనాధిపత్యమును ఇచ్చునదియు అగు హిరణ్యగర్భ శరీరము వరకును గల, అనిత్యములును, అసత్యములును అగు సకలభోగ్యవస్తువుల విషయమునను “ఎన్నటికి ఇట్టిపదార్థములతో సంబంధము కలుగకుండుగాక" అను ఏ జుగుప్స కలదో, కాకి రెట్ట యందు వలె ఏ అసహ్యముకలదో, అదియే వైరాగ్యము.

వైరాగ్యవిషయమున ఈ క్రింది శ్రుతి స్మృతి పురాణాది వచనములను అనుసంధానము చేసికొనవలెను.

స్వదేహాశుచిగంధేన న విరజ్యేత యః పుమాన్,

 వైరాగ్యకారణం తస్య  కిమన్యదుపదిశ్యతామ్

తనదేహమునందలి దుర్గంధముచే విరక్తి చెందని పురుషునకు వైరాగ్యము కలుగుటకు మరియేమి చూపవలసియుండునో!

సతతం ప్రవాహ్యమానైః వృషభైరవ్వైః ఖరైర్గజై ర్మహిషైః, 

హా కష్టం! క్షుత్థామైః శ్రాన్త్యైర్నో శక్యతే వక్తుమ్.

ఎల్ల వేళల భారాదులను మోయించుటచే అలసి, ఆకలితో కృశించిన వృషభములు, అశ్వములు, రాసభములు, గజములు, మహిషములు, అయ్యో! పాపము ! తమకష్టము చెప్పుకొనజాలవు కదా!

తద్యథేహ కర్మచితో లోక క్షీయతే ఏవమేవాముత్ర 

పుణ్యచితో లోకః క్షీయతే, భూమ్నో అ న్యదార్తమ్. 

-బ్రహ్మకంటే భిన్నమైనదంతయు నశ్వరము .

క్షీణే పుణ్యే మర్త్యలోకం విశన్తి 

-పుణ్యము క్షీణింపగనే మనుష్యలోకమును చేరుదురు.

అబ్రహ్మభువనాల్లోకాః పునరావర్తి నోర్జున,

-ఓ అర్జునా ! బ్రహ్మలోకమువరకును గల లోకములన్నియు, మరల తిరిగి వచ్చునవే.

సూతసంహితలో యజ్ఞ వైభవఖండములోని సప్త దశాధ్యాయము సర్వ వేదాన్త సిద్ధాన్త సారసంగ్రహములో

కుక్షౌ స్వమాతుః మలమూత్రమధ్యే

- తల్లి యొక్క కుక్షిలో మలమూత్రములు మధ్య.... మొదలు

పుణ్యక్షయే పుణ్యకృతో నభసైర్నిపాత్యమానాన్, 

శిథిలీకృతాంగాన్ నక్షత్రరూపేణ దివస్స్యు తాంస్తాన్, 

విచార్య కోవా విరతిం న యాతి.

పుణ్యము క్షీణింపగనే, స్వర్గమునందున్న దేవతలు క్రిందికి పడ ద్రోయగా శిథిలమైన శరీరముకలవారై నక్షత్రరూపమున స్వర్గము నుండి పడిపోవుచున్న పుణ్యాత్ములను చూచి ఎవనికి వైరాగ్యము కలుగదు?

యత్రాస్తి లోకే గతి తారతమ్యమ్

ఏ లోకమున గతులలో తరతమభావము (అధికత్వాల్పత్వములు) ఉన్నదో,

-అనునంతవరకును ఉన్న శ్లోకములు - మనుష్యదేహాదికము రోగాదులచే బాధింపబడుచుండుటను, పశ్వాదులు ఏమియు మాటలాడలేక పరాధీనములై ఉండుటను, దేవతలు రాక్షసులచే పీడితులగుటను, కురంగాదుల విషయమున చూచినట్లు శబ్దాదివిషయములు అనేకవిధములగు అనర్ధములకు హేతువగుటను చూచుచున్న వానికి ఆత్మభిన్నమగు ప్రతిపదార్థమునందును జుగుప్స అనాయాసముగ కలుగును అని భావము.

ఈ విషయమును 'శబ్దాదిభిః ' ఇత్యాది శ్లోకములలో మున్ముందు స్వయముగనే స్పష్టీకరింపగలడు..

(అశంక) శ్రు. "అపామ సోమమమృతా అభూమ " - సోమ పానము చేసితిమి; అమరుల మైతిమి,

శ్రు. "అక్షయ్యం హ వై చాతుర్మాస్యయాజినః సుకృతం భవతి" - చాతుర్మాస్య యాగము చేసినవాని సుకృతము అక్షయ్యముగ నుండును, ఇత్యాది శ్రుతులను బట్టి కర్మఫలము కూడ అనిత్యమని తెలియుచున్నది కదా?

(సమాధానము) ఐనను "కర్మచే సాధింపబడిన దెల్ల అనిత్యము" అను న్యాయముచే ఉపోద్బలితమగు - శ్రు.

"తద్యదేహ కర్మ చితో లోకః..” ఇత్యాది శ్రుతస్తరము ననుసరించి 'అమృత ' ‘అక్షయ్య' పదముల అర్థమును తప్పక సంకుచితము చేయవలసి యుండుటచే దోషము లేదు. కావుననే

"అభోత సంప్లవం స్థానమమృతత్వం హి భాష్యతే" - మహాభూతప్రళయమువరకు ఉండుటకు అమృతత్వమని పేరు అని చెప్పుదురు.

అవ. శనస్వరూపమును విశదీకరించుచున్నారు.

tadvairāgyaṃ jihāsā yā darśanaśravaṇādibhiḥ । (pāṭhabhēdaḥ - jugupsā yā)
dēhādibrahmaparyantē hyanityē bhōgavastuni ॥ 21॥ (pāṭhabhēdaḥ - bhōgyavastuni)

Kapila Gita in Bhagavata (skandha 3) delineates the process of human birth. Lord Kapila says a fetus suffers in the womb while situated amidst excretory organs and subjected to the pain caused by astringent food ingested by the mother. It makes one repugnant of rebirth. Coming to know how ephemeral (anitya) are the things in the phenomenal world, one might think a deva loka will give unlimited pleasure forever. As Lord Krishna stated in Bhagavad Gita (9.21), even the heavenly pleasures last for as long as punya is there.

Knowing the finitude of all the things and events in creation is called vairagya. Sankara in essence is telling a sadhaka to be detached from all things going as far up as Brahma. Only moksha is to be desired. If moksha is finite, everyone will be born again after kalpantakam or devolution of the universe. A sadhaka has to seek immunity from all future births and stay merged with brahman forever.

A mumukshu is an impersonalist or a worshiper of the unmanifest, inconceivable, holistic nirguna (without attributes) brahman. The other group is made of personalists who pray to saguna (with attributes) deities. In an era of multiplicity of religions and deities within each, the task of finding a suitable deity to worship itself is like shopping for clothes. If they see their favorite deity's form on paper being trampled in a street corner, they writhe in pain as though their personalized deity was harmed. The search for bliss by going from one deity to another is never ending and may be considered a waste of time by a mumukshu.

Therefore, is renouncing the idol worship also vairagya? An internet guru, while teaching about advaita, advised his listeners to refrain from visiting temples and performing archana, abhishekha, etc. It makes theoretical sense but is not practical. When a marauding army of an enemy destroys idols and temples of the land, a mumukshu is not overly concerned because the nirguna brahman transcends all of them. Whereas devotees express anguish or may seethe with anger. The result is the bloodshed. All because some people are so strongly attached to the saguna brahman and have followed the path of bhakti yoga.

So what can a mumukshu do when everything on the material plane is renounced? Will the objective of the brahman to grow the universe through evolution be met when everyone chooses sannyasa ashram? In nature, we see plants under the canopy of tall trees competing for sunlight which is a limited resource in rain forests. Similarly, there will be fewer mumukshus than those having deep conviction of bhakti yoga. The saguna bhakti is easy to initiate even though it may, from time to time, engender disillusionment causing the bhakta to switch his allegiance from one deity to another.

One thing a mumukshu will find hard to renounce is the comparison with devotees worshiping saguna brahman. Some believe that life long devotion to Lord Krishna would relieve one from transmigration by earning them a place in vaikuntha, the Lord's abode. This could be based on the Lord's assurance in Gita (9.34). If all of us become Lord Krishna's devotees, vaikuntha will be inundated so much so that the Lord has to find for himself another Loka or put stricter standards of devotion for qualifying to enter his abode.

But a mumukshu shouldn't ridicule the devotees following bhakti yoga. He could see himself as going against the tide with firm faith and belief in nirguna brahman. Indeed the devotees may ridicule him as an atheist. Even Sankara had to endure it in his times. So he went on to compose several hymns for the worship of vedic deities. It is apparent that he believed the vedic gods are endowed with powers that would make him overcome the obstacles to his path. In one of his stotras he wrote deenasya deva krupaya sarana gatasya meaning "I am in a decrepit state...I surrender completely to you... please save me". Such humility is hard to find in hymns written by others. A firm belief in advaita or non-duality will help the mumukshu overcome obstacles.

Viveka Sloka 20 Tel Eng

బ్రహ్మ సత్యం జగన్మిథ్యేత్యేవంరూపో వినిశ్చయః ।
సోఽయం నిత్యానిత్యవస్తువివేకః సముదాహృతః ॥ 20॥

బ్రహ్మ - బ్రహ్మ, సత్యం- సత్యమైనది, జగత్ - జగత్తు, మిథ్యా -అసత్యమైనది, ఏవం రూపః = ఈ విధమగు, వినిశ్చయః= విశ్చయము, సో అ యం = ఆ ఇది, నిత్యానిత్యవస్తువివేకః- నిత్యానిత్య వస్తువివేకమని, సముదాహృతః - చెప్పబడినది.

జనులు సాధారణముగ అనిత్య సుఖములను కూడ కోరుచుందురు. అందుచే బ్రహ్మ సత్యము, జగత్తు అనిత్యము అను నిశ్చయ మున్నను దృఢమగు వైరాగ్యము కలుగదు. 'జగత్తు అసత్యము’ అని చెప్పినచో- అసత్యవస్తువును ఎవ్వరును కోరరు. రాజ్యము కావలె ననుకొనువారు స్వప్న రాజ్యమును కోరుకొనరు కదా?

అందుచే వైరాగ్యము తప్పక కలుగుటకై 'బ్రహ్మ నిత్యము; జగత్తు అనిత్యము' అని కాక 'బ్రహ్మ సత్యము, జగత్తు అసత్యము' అని చెప్పినాడు. వినిశ్చయ మనగా విశేషముగ నిశ్చయము. అనగా ఈ నిశ్చయము అప్రామాణ్య జ్ఞానముచే బాధింపబడదు అని చెప్పినట్లైనది. “సో అ యమ్ సః వివేకినః” (17 శ్లో) అను పదములోని వివేకికి విశేషణముగా చెప్పబడినది,

అయం "ఆదౌ నిత్యానిత్యవస్తువివేకః” అని చెప్ప బడినది అని అర్థము. 'సముదాహృతః' అనుపదములో 'సమ్' అను ఉపసర్గను ప్రయోగించుటచే ఇట్టి వివేకమే ఐహికాముష్మిక ఫల భోగవిరాగమును కలిగింప సమర్థము అను విషయము సూచితము.

అవ. వివేకమును నిరూపించి వైరాగ్యమును విశదీకరించు చున్నాడు…

brahma satyaṃ jaganmithyētyēvaṃrūpō viniśchayaḥ ।
sō'yaṃ nityānityavastuvivēkaḥ samudāhṛtaḥ ॥ 20॥

It is one thing to say the world is unreal, it is another to say it is not true. This may seem like a play with words, but it is based on sound reasoning. When we say something is unreal we base it on observation with the senses, feelings and subjective notions. To dismiss the world as unreal is not an easy proposition to the sadhakas who set their sights on finding the truth.

So there is a need for a logical explanation of the world and why it exists. Thus far Sankara tried to dismiss the world as unreal which is the obverse of the statement: a horned rabbit exists. All the explanations of the world, such as aja or vivarta (Sloka 11), are based on subjective perception and not as objective truth.

World exists because of our shared belief. An individual believes that the world exists even after he is gone because the world doesn't exist exclusively to serve him. If he is a believer in the transmigration, he may say: I come and go but the world exists in between my appearances.

Consider what happens in sushupti or in deep sleep. We know that our bodies exist before going to sleep and after waking up. We don't have any perception of them in sushupti. Does it mean the body disappeared during sushupti? It can be answered by inference. The body existed before going to sleep and after waking up, hence it must exist in between.

Does the world exist for as long as the human race exists and disappear when the last human dies? In other words, is the world a figment of human imagination? Take for example, a piece of cotton cloth. It is woven with threads going criss-cross. The individual pieces of thread are not the cloth. When they are viewed as a collection only they are perceived as the cloth. This is called vyasthi in the scripture. Whatever the samishthi believes, like in the world, it is said to be real. When there is a single human left in (vyashthi) the world, it is not real. Only he is real and whatever he perceives with his senses is unreal as it is apart from him. He can, using his senses, interact with the world but it is not real to him. It is in this point of view that Sankara calls jagat mithya.

Thus, logic (tarka) is used to prove the existence of the world. A logical fallacy is when we start with the belief about the existence of all physical things and perceive that they, having been made of atoms, don't actually exist, but depend on our intellect to recognize them as such. If in the future, no one is wearing cotton clothes, and everyone is wearing molded plastic suits, one has to make a logical inference about the existence of strands of threads, that are en masse called a cloth. Many dialects will have their own words for cloth, that are not mutually contradictory, as they all refer to the collection of threads. Same is with world.

Therefore, when the physical world was at it infancy, the creator provided the ingredients -- such as cotton seeds, water, soil, sunshine and so on-- for the threads to make a cloth. As humans evolve, if clothes are no longer used, it is by inference that we know they existed at one time.

Additionally there is a nitya versus anitya distinction in the scripture. When clothes disappear by substitution with plastic suits, they are called anitya. In other words, if things that existed once, no longer are in vogue, they are said to be anitya . This implies all things that have a birth--manufacturing date in the clothes example-- have to perish or have an expiry date. Brahman, however, is nitya or always exists. Hence he says brahma satyam. Sankara will dwell more on this as we progress.