Viveka Sloka 57 Tel Eng

అవిద్యాకామకర్మాదిపాశబంధం విమోచితుమ్ ।
కః శక్నుయాద్వినాఽఽత్మానం కల్పకోటిశతైరపి ॥ 57 ॥

అవిద్యాకామకర్మాది పాశబంధం - అవిద్య, కామము, కర్మ మొదలగు పాశములయొక్క బంధమును, విమోచితుమ్ - విడిపించుటకు, ఆత్మానం వినా – తానుతప్ప, కః = ఎవరు, కల్పకోటిశతై రపి - వందల కొలది కోట్ల కల్పముల చేతనైనను, శక్నుయాత్ = సమర్థుడగును?

అవిద్యాదులలో పూర్వపూర్వము ఉత్తరోత్తరమునకు హేతువు. స్వస్వరూపము తెలియకపోవుటచే (అవిద్యచే) బాహ్యవస్తువులపై కామమేర్పడును. దానివలన ప్రవృత్తి ఏర్పడును.

సాక్షాత్కారమును పొందినవారు ఏమియు కోరరుకదా!

శ్రు. “కృతాత్మనస్త్విహైవ సర్వే ప్రవిలీయన్తి కామాః”, 

“రసో అ స్యన్య పరం దృష్ట్వా నివర్తతే"

"ఆత్మజ్ఞానము పొందినవాని కామము లన్నియు ఇక్కడనే అణగి పోవుచున్నవి.” ఆత్మను చూచిన పిమ్మట విషయతృష్ణ కూడ నశించును అని శ్రుతిస్మృత్యాదికము చెప్పుచున్నది. కామము లేనిచో కర్మ ఎక్కడిది?

 "యద్యద్ధి కురుతే జన్తుః  తత్తత్కామన్య చేష్టితమ్”

ప్రాణి ఏ పనిచేసినను, అది అంతయు కామ చేష్టయే అని స్మృతి వాక్యము.

కావున అజ్ఞానము, ఆశ, ధర్మాధర్మములు అనెడు పాశములచే నేర్పడిన బంధమును, అనాత్మా ధ్యానమును, విమోచితుం = ఆత్మ సాక్షాత్కారము లేకుండగనే విడచుటకు, కల్పకోటి శతైరపి - కల్పము యొక్క కోటులు, వాటి యొక్క శతముల చేత కూడ, తాను తప్ప మరెవ్వరు సమర్థులు? అని అర్థము.

56వ శ్లోకములో చెప్పి నట్లు స్వస్వరూపమును తానే సాక్షాత్కరించు కొనవలసి యుండుటచే, ఆ సాక్షాత్కారము లేనంతవరకు అజ్ఞానము నివర్తించదు గాన, కామ కర్మాదులు గూడ నివర్తింపవని భావము. 'కర్మాది' అనునపుడు 'ఆది' పదముచే జన్మ - జరా - మరణ- సుఖ దుఃఖాదులను గ్రహింపవలెను.

అవ శ్రు "తమేవ విదిత్వాతిమృత్యుమేతి, నాన్యః పన్థా విద్యతే అ యనాయ" ఆత్మను తెలిసికొనిన తరువాత మాత్రమే మృత్యువును తరించును; మోక్షమునకు మరియొక మార్గము లేదు.

శ్రు, “జ్ఞానాదేవ తు కైవల్యమ్"- జ్ఞానమువలన మాత్రమే మోక్షము కలుగును, ఇత్యాది శ్రుతులు ననుసరించి, గురుశిష్య సంవాదరూపమగు ఈ గ్రంథమునందు "పఠన్తు శాస్త్రాణి" ఇత్యాది శ్లోకమునందు (6) చెప్పిన విధమున బ్రహ్మాత్మైకత్వ జ్ఞానవ్యతిరిక్త మైన దానికి మోక్ష హేతుత్వమును నిషేధించుచున్నాడు. వ్యతిరిక్తమైనది మోక్ష హేతువు కాజాలదని చెప్పుచున్నాడు…

avidyākāmakarmādipāśabandhaṃ vimōchitum ।
kaḥ śaknuyādvinā''tmānaṃ kalpakōṭiśatairapi ॥ 57॥

Vedanta says the impressions from our earlier lives create vasanas that give rise to desires. This is because of avidya or nescience.

Budhism famously states that desires are the root of all sorrow without mentioning where they come from. That is because Budhists don't subscribe to reincarnation, for they say there is no atma, but believe that only consciousness is reborn.

Vedanta goes one step further and states that vasanas are the root of desires and a soul is reincarnated with them. Here reincarnation is the concept that the non-physical essence of a living being begins a new lifespan in a different form after death.

A man possessed of desires has to perform karma to fulfill them because of rajas. Once he is locked up in the karmic cycle, he is in bondage. Sankara states in this sloka that the avidya-desire-karma cycle can't be overcome without Self-knowledge even if he reincarnates till the end of kalpas.

Hindu cosmology divides time into distinct eras known as Yugas. There are four Yugas:

1. Satya Yuga: The age of truth and righteousness, lasting 1,728,000 years.
2. Treta Yuga: The age of virtue, lasting 1,296,000 years.
3. Dvapara Yuga: The age of duality, lasting 864,000 years.
4. Kali Yuga: The age of darkness and decline, lasting 432,000 years.

The relationship between Yugas and Kalpas can be understood through the concept of Mahayugas, which consist of one complete cycle of all four Yugas. A Kalpa consists of 1,000 Mahayugas, making it a significant measure of cosmic time. So Kalpa is reckoned as 4.32 billion years, a "day of Brahma" or one thousand Mahayugas.

Each Kalpa is further divided into 14 manvantara periods, each lasting 71 Yuga cycles (306,720,000 years). Preceding the first and following each manvantara period is a juncture (sandhya) the length of a Satya-yuga. Two Kalpas constitute a day and night of Brahma. A "month of Brahma" is supposed to contain thirty such days (including nights), or 259.2 billion years.

According to the Mahabharata, 12 months of Brahma (=360 days) constitute his year, and 100 such years the life cycle of the universe. This is called Paranta Kala. It is generally believed that moksha or liberation will last for this time duration or until the end of the life cycle of the universe.

Fifty years of Brahma are supposed to have elapsed, and we are now in the shvetavaraha kalpa of the fifty-first; at the end of a kalpa the world is annihilated.

So the intent of the slokas is one without Self-knowledge is condemned to reincarnate for eternity performing karma to fulfill desires.

Viveka Sloka 56 Tel Eng

వస్తుస్వరూపం స్ఫుటబోధచక్షుషా
స్వేనైవ వేద్యం న తు పండితేన ।
చంద్రస్వరూపం నిజచక్షుషైవ
జ్ఞాతవ్యమన్యైరవగమ్యతే కిమ్ ॥ 56 ॥

స్ఫుటబోధచక్షుషా – నిర్మలమగు జ్ఞానమనెడు నేత్రముతో, వస్తు స్వరూపం = ఆత్మ స్వరూపము, స్వేనైవ - తనచేతనే, వేద్యం - తెలిసి కొనదగినది, తు = కాని, పండితేన = తనకంటె అన్యుడగు పండితునిచేత, న = కాదు, చంద్రస్వరూపం - చంద్రుని యొక్క స్వరూపము, నిజ చక్షు షైవ = తనయొక్క నేత్రముచేతనే, జ్ఞాతవ్యం = తెలియదగినది, అన్యైః = ఇతరులచేత (నేత్రములు లేనివారిచేత), అవగమ్యతే కిమ్ - తెలియబడునా ఏమి?

స్ఫుట - నిర్మలమైన, సంశయాదులకంటే భిన్నమైన, ఏ, బోధః = శ్రవణ మనన నిదిధ్యాసనముల వలన కలిగిన సాక్షాత్కారము గలదో, దానిచేత, వస్తుస్వరూపం - ఆత్మరూపమగు వస్తువుయొక్క యాథార్థము, అనగా పరమాత్మాభిన్నత్వము, తనచేతనే, వేద్యం = విషయముగ చేసికొనదగినది;

అంతయేకాని తనకంటె భిన్నుడగు ఏ పండితుని చేతను తెలియదగినది కాదు.

శుకవామదేవాదులు పరబ్రహ్మ సాక్షాత్కారమును పొంది ముక్తు లైనారు. దానిచే ఇతరుల కేమి వచ్చినది . అని భావము.

అందులకు తగిన దృష్టాన్తము నిచ్చుచున్నాడు. తాపమును నివారించి ఆహ్లాదమును కల్గించెడు చంద్రుని స్వరూపమును తన నేత్రము తోడనే తెలిసికొనవలెను గాని చక్షుర్విహీనులగు ఇతరులచే గ్రహింపబడునా?

లేదా, నేత్రములు కలవారైనను, తనకంటె భిన్ను లైనవారిచే తెలిసికొనబడినను, చంద్రస్వరూపము ఈతని తాపమును తొలగించునా? ఇతనిని ఆహ్లాదింప చేయునా ? అట్లే అని యర్థము.

ఆవ. లోకప్రసిద్ధముగు పాశాది బంధమును పైవాడెవ్వడైనను విడిపించుటకు సమర్థుడు కావచ్చును. అంతియేకాని అనాది సిద్ధమగు బంధమును కాదు అని చెప్పుచున్నాడు..

vastusvarūpaṃ sphuṭabōdhachakṣuṣā
svēnaiva vēdyaṃ na tu paṇḍitēna ।
chandrasvarūpaṃ nijachakṣuṣaiva
jñātavyamanyairavagamyatē kim ॥ 56॥

Here we see the poet in Sankara. After illustrating bondage with strife and disease, he is now mentioning the moon to further reinforce the concept.

Moon has been celebrated by many a poet. One Telugu dictionary by Sri G.N.Reddy provides 364 synonyms for the word "SaSi" which stands for the moon in Sanskrit!

The movie industry likes to give us many songs around moon. Here are some:

1.

చందమామ రావే జాబిల్లి రావే 
chandamaama raavE jaabilli raavE

Come hither moon!

కొండెక్కి రావే గోగుపూలు తేవే 
kondekkiraavE gOgupoolu tEvE

Climb over the mountain and bring fragrant flowers

2.

చందమామా చందమామా
chandamaama chandamaama

O, moon, O, moon

వింటర్ లో విడిగా ఉంటానంటావేమా
winterlO vidigaa untaanantaavEmaa

Why do you want to be apart in the winter season?

హయ్యోరామా జంటై రామ్మా
hayyOraamaa jantai raammaa

O Rama, come as a pair

జనవరిలో చలిమంటై నే ఉంటాలేమా
janavarilO chalimantai nE untaalEmaa

I will be as warm as a camp fire in January

3.

జాబిలితో చెప్పనా..జాబిలితో చెప్పనా..
jaabilitO cheppanaa ...

Shall I tell moon...

జామురాతిరి నిదురలోన
jaamuraatiri niduralOna

In the middle of the night

నీవు చేసిన అల్లరి చెప్పనా..రోజా...
neevu chEsina allari cheppana... rOjaa

The mischief you have done, O, Roja!

4.

చల్లని వెన్నెలలో
challani vennelalO

In the cool presence of moon

చక్కని కన్నె సమీపములో...
chakkani kanne sameepamulO

In the viscinity of a beautiful damsel

చల్లని వెన్నెలలో
challani vennelalO

In the cool presence of moon

5.

చల్లనిరాజా ఓ చందమామ
challaniraajaa O chandamaama

The king of cool radiance, O, moon

నీ కథలన్ని తెలిసాయి
nee kathalanni telisaayi

I know all the stories about you

ఓ చందమామ.. నా చందమామ
O chandamaama ... naa chandamaama

O, moon, my moon!

And in a sombre tone, a poet alludes the traditional story that lunar eclipse is caused because of a snake called Rahu swallowing the moon.

6.

చందమామా  నిజము చెప్పకు
chandamaamaa nijamu cheppaku

O, moon don't tell the truth

చెప్పినా సాక్ష్యం ఇవ్వకు
cheppinaa saakshyam ivvaku

Even if you do, don't give a witness testimony

పరిగెత్తి వస్తుంది రాహువు
parigetti vastOndi raahuvu

The snake called Rahu is coming fast (to swallow you)

అయ్యో తరిగి పోతోంది ఆయువు
ayyayyO tarigi pOtunnadi aayuvui

The longevity is lessening

7.

మామా   చందమామా,  వినరావా నా కథా
mAmA chanda mAmA, vinarAvA nA kathA

O, moon, why don't you listen to my story?

వింటే మనసు ఉంటే, కలిసేవూ నా జత 
vintE manasu untE, kalisEvu naa jata

If you listen and put your heart into it, you will empathize with me

నీ రూపమే ఒక దీపము గతిలేని పేదకు
nee roopamE oka deepamu, gatilEni pEdaku

You are the light for the helpless poor

నీ కళలే సాటిలేని పాఠాలూ  ప్రేమకు  
nee kaLaLE saaTilEni paaThaaloo prEmaku

Your phases are peerless lessons to love

నువ్వు లేక నువ్వు రాక విరువవూ కలువలు
nuvvu lEka nuvvu raaka, viruvavoo kaluvalu

Without your presence lotuses don't bloom

జాబిల్లీ నీ హాయి పాపలకు జోలలు
jaabilli nee haayi, paapalaku jOlalu

Your soothing rays are like lullabies

The reason for enumerating the above songs is, just as those with eyes and other faculties intact can appreciate the moon and no one else can explain it to those with blindness or impaired faculties, the atma (soul) can only be discerned by those with a clear mind no matter how much explanation is offered.

One illustration is when we have multiple pots filled with water each reflecting the moon, we don't perceive a multiplicity of moons in the sky. If paramatma is like the moon, the jeeva atma is its reflection.

Viveka Sloka 55 Tel Eng

పథ్యమౌషధసేవా చ క్రియతే యేన రోగిణా ।
ఆరోగ్యసిద్ధిర్దృష్టాఽస్య నాన్యానుష్ఠితకర్మణా ॥ 55 ॥

యేన = ఏ, రోగిణా - రోగిచేత, పథ్యం - పథ్యము, ఔషధ సేవా చ - ఔషధ సేవయు, 'క్రియతే - చేయబడునో, అస్య = వీనికే, ఆరోగ్య సిద్ధిః = ఆరోగ్యప్రాప్తి, దృష్టా - చూడబడుచున్నది, అన్యానుష్ఠిత కర్మణా - ఇతరులచే చేయబడిన కర్మచే, న = కాదు,

పథ్యమును, ఔషధసేవను ఏ రోగి చేయునో అతనికి ఆరోగ్య సిద్ధి కనబడుచున్నది. పథ్యాదులను ఒకరు చేసినచో మరొకరి రోగము శాంతించుట కానరాదని యర్థము.

పథ్యము, ఔషధ సేవ అను రెండింటిని చెప్పుటచే ధృఢతరమును, సాధనచతుష్టయ సంపత్తియు, వేదాన్తశ్రవణమును జ్ఞానమునకు హేతువు అని సూచింపబడినది.

pathyamauṣadhasēvā cha kriyatē yēna rōgiṇā ।
ārōgyasiddhirdṛṣṭā'sya nānyānuṣṭhitakarmaṇā ॥ 55॥

Sankara provides another illustration for the relief from bondage. A diseased person has to take medicine by himself for cure. His wife or son can't consume the medicine on his behalf. The caveat is, sometimes there could be co-morbidity for the incidence of a disease, such as of viral nature, wherein the entire household is asked to take medicine.

There is the question about the efficacy of medicine in curing the root cause. The allopathic or western medicine is often criticized as good for symptomatic relief only and it does very little for a complete cure. A person suffering from knee pain can take pain-killers, but if the root cause is the erosion of cartilage in the knee joints, then surgery is warranted. After the surgery, there is the chronic pain, although mitigated in comparison with pre-surgery, induced by the implants. Thus, the complete cure is far from achieved.

Similarly scripture suggests a number of prakriyas or spiritual methods. A number of us discover bhakti or devotion when confronted with difficulties. We visit temples and holy places in an effort to appease the gods and receive their help. If the problems still persist, we might approach a spiritual guru for advice. After meeting with disappointment there also, we turn to scripture and so on.

Gurus that are trained in guruparampara or succession of gurus, such as Adi Sankara, recommend brahma vidya to be free from bondage. But it is not easily attainable with karma or action. The karmakanda in the vedas provides an elaborate list of yagnas, homas, etc. that one can perform to obtain favors from the gods.

For instance, putra kameshta yaga is recommended for one wanting a son. Similarly Varuna, the god for climate, is prayed for rains. Such acts may result in a windfall of wealth and prosperity. The scripture says the merit accumulated from karmakanda can even elevate one to heaven. But it is impermanent. The gods ruling the heaven like Indra, Varuna, et al. would see to it that mortals are sent back to their lokas after a period of enjoyment.

Hence the gurus don't recommend karma as the panacea for bondage. Instead they recommend gnana or knowledge. Only gnana can make us realize the complex web of relationships we have built around us called life causing bondage. Once we understand bondage, we are free to either come out of it by way of renunciation or stay in it with complete awareness, thus free from despair. A complete gnani is one who attains liberation or moksha.

What is brahma vidya? Chandogya Upanishat says once Sage Narada, who is well versed in all the vidyas or branches of vedas, approaches the celestial Sage Sanatkumara in despair. He lists all of the vidyas he has excelled and says melancholy has taken over his mind despite all the knowledge he possesses. Sage Sanatkumara counsels him and gives him a discourse on brahma vidya that eventually relieves Narada's grief.

Sankara is poised to give us his version of brahma vidya in subsequent slokas. But the ability of the disciple to receive such knowledge is yet to be decided. A uttama adhikari like Sage Narada doesn't require a complete enumeration of technical language used by a guru. Here Sankara assumes we are madhyama adhikaris who have the intellect for enlightenment and most importantly commitment to follow his teaching.

Viveka Sloka 54 Tel Eng

మస్తకన్యస్తభారాదేర్దుఃఖమన్యైర్నివార్యతే ।
క్షుధాదికృతదుఃఖం తు వినా స్వేన న కేనచిత్ ॥ 54 ॥

మస్తకన్యస్త భారదేః - శిరస్సు పై నున్న భారము మొదలగు దానివలన కలుగు, దుఃఖం - దుః.ఖము, అన్యైః - ఇతరులచేత, నివార్యతే - నివారించబడును, తు - కాని, క్షుధాదికృత దుఃఖం- ఆకలి మొదలగువాటిచే కలుగు దుఃఖము, స్వేన వినా - తాను తప్ప, కేన చిత్ = ఎవ్వనిచేతను, న - నివారింపబడదు .

భారాదేః, అనుచోట 'అది' పదముచే సంకెళ్ళు మొదలగు వాటిచే బంధింపబడిన కరచరణాదికము గ్రహింపబడును.

వాటివలన కలుగు దుఃఖము ఆ భారమును క్రిందికి దింపుటచేత గాని, సంకెళ్లు మొదలగు వాటిని విడిపించుటచే గాని, అన్యులచే నివారింపబడ వచ్చును. ఆకలి మొదలగు వాటిచే కలుగు దుఃఖమును మాత్రము తాను తప్ప ఎవ్వరును తొలగింపజాలరు. పుత్రాదు లెవ్వరైన భుజించి నను, నీరు త్రాగినను తండ్రియొక్క ఆకలిదప్పులు తీరుట కనబడుట లేదుకదా?

అవ. మరియొక దృష్టాంతమును చెప్పుచున్నాడు.

mastakanyastabhārādērduḥkhamanyairnivāryatē ।
kṣudhādikṛtaduḥkhaṃ tu vinā svēna na kēnachit ॥ 54॥

This is the second of the triplets where Sankara's keen intellect in illustrating complex philosophical thoughts shines. In the olden days, for people carrying loads on their heads, there used to be pillars along roads to place the loads for relief. Even otherwise, a person took the help from another to put the load on the ground for rest. Similarly a person shackled with chains or ropes could be freed by another.

But a person's hunger can't be removed by anyone if he doesn't eat!

When Gandhiji used to do hunger strikes, he could not be convinced to eat even a little as he was on a mission. Of course, these days the hunger strike can be broken by force-feeding under medical supervision. So Sankara's illustration is relative to his time and place.

In other words, Sankara posits free-will in his illustration. In Gita (15.14), the Lord says he is the one who digests the food in our bodies -- "I am the fire of digestion in the bodies of all living entities, and I join with the air of life, outgoing and incoming, to digest the four kinds of foodstuff." Whereas, he doesn't say that he makes a person ingest the food directly via mouth. So we can infer that free will exists, at least, in the case of ingesting food among other activities.

In Lalita Sahasranamas, there is a reference to 3 saktis(powers): iccha (desire), gnana (knowledge), and kriya (action). When we set out to do something in the physical world, we need these 3 sakti's to act in our favor to attain success. If there is no desire, no matter how much the other sakti's operate, we can't take up an activity. The goddess is prayed to provide iccha or desire to perform good karma.

If one believes in astrology, or the world-is-a-simulation theory, there is only destiny--the planets and physical laws pertaining to their motion and gravity, make us act in a particular manner and nothing else. Some believers acquire pseudo vairagya because they come to the conclusion that there is nothing else they could do in their lives to change their destiny.

Also, vedantins believe that even before a desire sprouts in the mind, there will be a vritti or a tendency based on genetics or past behavior. For those believing that all of their thoughts and decisions are pre-determined and subject to the limitations of their lineage, destiny is a painful yet inevitable truth.

Obviously Sankara is opposed to destiny even though he did expect his disciples to freely choose liberation as the ultimate goal. If someone came to a Guru and said "It is my destiny to serve you and attain liberation", what should the Guru say? This leads to a conundrum.

Swami Sundara Chaitanyananda once met a follower who said "I want to take sannyasa and be your disciple if my company goes bankrupt". The Swami said "You are better off running your company and following wherever it takes you." His rationale: sannyasa is not a back up career option. One has to be fixated on liberation and nothing else.

The same can be said about any goal-oriented thinking. Once a person sets a goal--for example "I want to be very rich in ten years" or "I want to be very powerful" -- he will be curtailing free will as all of his actions must be directed toward the fulfillment of the goal. This may do well for a machine or a robot, but not spiritual beings who want to exercise their will.

Viveka Sloka 53 Tel Eng

స్వప్రయత్న ప్రాధాన్యము.

ఋణమోచనకర్తారః పితుః సంతి సుతాదయః ।
బంధమోచనకర్తా తు స్వస్మాదన్యో న కశ్చన ॥ 53 ॥

పితుః - తండ్రియొక్క, ఋణమోచనకర్తారః - ఋణమును తొలగించెడు, సుతాదయః - పుత్రులు మొదలగువారు, సన్తి = ఉందురు, తు - కాని, స్వస్మాత్ - తనకంటె, అన్యం = ఇతరమైన, బంధమోచనకర్తా తు-- బంధమోచనము చేయువారు మాత్రము, కశ్చన - ఎప్పుడను, న = లేదు..

ఈ లోకమున, తండ్రిచేసిన ఋణమును తీర్చు పుత్రపౌత్రాదు లుండ వచ్చును. వారు పుత్రులను కనుటద్వారా గాని, తండ్రి వాక్యమును పాలించుటచే గాని, ధనమును సమర్పించుటచే గాని (తండ్రిని) శాస్త్రీయఋణమునుండి (పితౄణాదికము) గాని, లౌకిక ఋణమునుండి గాని విడిపింపవచ్చును.

బన్దమోచనకర్తా తు అహంకారము మొదలు దేహము వరకును గల అనాత్మబంధమునుండి విడిపించువాడు మాత్రము, తనకంటే భిన్ను డెవ్వడును ఉండడు.

అనాత్మయగు అంతఃకరణాది విషయమున తనకుగల అధ్యాసమును పోగొట్ట కల్గినవాడు తానే కాని మరి యెవ్వడును ఉండడని భావము.

తనకు ఒక వస్తువును గూర్చిన ప్రత్యక్ష భ్రమ ఏర్పడినపుడు, అది పోవలెనన్నచో ఆ వస్తువును గూర్చిన తన ప్రత్యక్షప్రమయే కావలెను కదా ?

కనుచీకటిలో పడియున్న రజ్జువును జూచి సర్ప మనుకొని తండ్రి భయపడుచున్నపుడు, కుమారుడు అక్కడ నున్న రజ్జువునే చూచుచున్నను, తండ్రికిగూడ ఆ రజ్జు సాక్షాత్కారము కలుగు వరకు, ఆతని భయకంపొదులను తొలగింపజాలడు.

అట్లే తనచే అనుభవింప బడుచున్న బంధమును తానే తొలగించు కొనవలెను కాని మరి యెవ్వరును తొలగింపజాలరు. ఈ విషయమును బాగుగ గ్రహించి జనులు తమ బంధవిముక్తి కై ప్రయత్నింతురుగాక అను నభి ప్రాయముతో, ఆచార్యులు ఈ విషయమునే అనేక దృష్టాంతములతో మన మనస్సులో దృఢముగ నాటుకొనునట్లు చెప్పుచున్నారు.

ṛṇamōchanakartāraḥ pituḥ santi sutādayaḥ ।
bandhamōchanakartā tu svasmādanyō na kaśchana ॥ 53॥

This sloka is the first of the triplets that provides insight into bondage or samsara. The old adage says you can take a horse to the stream but can't make it drink, i.e. the horse has to drink by itself. A person's fear of a rope mistaken for a snake in darkness can only be allayed with a torch light. None but he alone has to come to the awareness that there was only rope and there never was a snake. Similarly, eating food by one can't remove the hunger of another. And so on.

Bondage is a figment of the mind. There are no physical shackles that bind us with the relations and friends. We have always been free from bonds. However, the realization has to happen with the teachings of the Guru.

In the Brihadaranyaka upanishad, Sage Yagnavalkya reveals atma gnana to his wife Maitreyi before heading to the forest for meditation. The prelude to the conversation is why would he bequeath all of his wealth to his wives if he was not seeking something far more valuable by severing the bondage with them?

For most of us sannyasa is a charade to excuse ourselves from worldly responsibilities. Because we don't live like quintessential sannyasis such as Adi Sankara who not only embraced asceticism but also showed the path to liberation.

Mere vairagya or renunciation can't grant us moksha. It is like we can move out of a village but can't get ride of the village from our minds. And there are those who believe: (a) a son is born either to assist, torment or extort the father because the father in previous lives meted out a favor (runa) or an evil act to him; (b) a man marries a woman based on the runa accumulated in a previous life.

Gurus tell us a story about two disciples who are about to cross a river. A helpless woman requests their assistance. One of the disciples carries her on his shoulders and crosses the river. After a while the second disciple admonishes him for violating his vow of celibacy by touching a woman. The learned one says he had dropped off the woman after crossing the river, but his cohort is still carrying her in his mind.

If moksha is so easily within reach, why won't everyone seek it? There are myriad reasons. Foremost is that people don't believe in past lives or rebirth, therefore, they think there is no need to try for moksha. Secondly, they don't believe in the existence of jiva atma. They being atheists, laugh at the gullibility of the believers.

Sankara goes on to provide more examples in the coming slokas to convince us that bondage is the real obstacle for moksha and using it as the launch pad one can attain self-knowledge.

Viveka Sloka 52 Tel Eng

శిష్యప్రశంస

శ్రీగురురువాచ :_

ధన్యోఽసి కృతకృత్యోఽసి పావితం తే కులం త్వయా । (పాఠభేదః - పావితం)
యదవిద్యాబంధముక్త్యా బ్రహ్మీభవితుమిచ్ఛసి ॥ 52 ॥

శ్రీ గురుః - శ్రీగురువు, ఉవాచ - పలికెను, ధన్యః = ధన్యుడవు, అసి - అయినావు, కృతకృత్యం - కృతకృత్యుడవు, అసి = అయినావు, త్వయా - నీచేత, తే - నీ యొక్క, కులం - వంశము, పాలితం = పవిత్రము చేయబడినది, యత్ - ఏ కారణమువలన, అవిద్యాబంధముక్త్యా= అవిద్యాబంధము యొక్క ముక్తిచే, బ్రహ్మీభవితుం - బ్రహ్మయగుటకు, ఇచ్చసి - కోరుచున్నావో

"శ్రీయుతః గురుః శ్రీగురుః - 'శ్రీ'కల గురువు.

శ్రు. ఋచ స్సామాని యజూంపి, సాహి శ్రీరమృతా సతామ్ - ఋక్కులు, సామములు, యజుస్సులు (అనగా వేదములు) సత్పురుషుల యొక్క అమృతమగు సంపద అను శ్రుతిచే శబ్ద రూపములగు ఋగాదులే అమృతను సంప్రద్రూపములై నపుడు, సకలవేదాన్తములను, వాటిచే ప్రతిపాదితమగు అర్థమును సాక్షాత్కరించుకొనిన గురువు శ్రీమంతుడు అని వేరుగ చెప్పవలెనా?

సూర్యాది సకలతేజస్సుల భావమునకు హేతువగు బ్రహ్మతేజస్సుతో సంపన్నుడు అని యర్ధము.

శిష్యుని అంతఃకర ణములోనున్న అంధకారమును తొలగింపగలిగిన, అట్టి శ్రీగురువు శిష్యుని ప్రశ్నకు ఉత్తరమును చెప్పెను. మొదట అతని మనస్సును వికసింప జేయుటకై (ఆనందింప జేయుటకై) శ్లాఘించుచున్నాడు. ధన్యః = ధనమునకు తగినవాడు.

న ఖలు ధనత్వం జాతిః యస్య యదిష్టం తదేవ తస్య ధనమ్, 

తత్తదిన పామరాణాం ఆకించన్యం ధనం విదుషామ్. 

ధనత్వమనునది ఒకజాతి కాదుకదా! ఎవరికి ఏది ఇష్టమో అదే వారికి ధనము. సామాన్య జనులకు ఆ యా వస్తువులు ధనమైనట్లు విద్వాంసులకు లేమియే ధనము అని చెప్పినట్లు, విద్వాంసులు ధనమని అంగీకరించిన వైరాగ్యాది భాగ్యము నీ కున్నది అని అర్థము. అందుకు కారణము 'కృతకృత్యో అ సి ' అనునది. శాస్త్రవిహితములగు కర్మల ననుష్ఠించుటచే శుద్ధచిత్తుడవైనావు అని యర్థము.

చిత్తశుద్ధి లేనిచో సంసారముపై వైరాగ్యము కలుగదుకదా? యేన = ఎవనిచే, కృత్యాని = శాస్త్రవిహితములును, స్వవర్ణాశ్రమాద్యుచితములును అగు కర్మలు, కృతాని = చేయబడినవో అతడు కృతకృత్యుడు.

ఈ విధముగ కృతకృత్యుడవై, చిత్తమును శుద్ధము చేసికొని, తీవ్ర వైరాగ్యమును సంపాదించుకొని మోక్షేచ్ఛ కలవాడవైనావు. ఇట్టి నీచే నీ వంశమంతయు పవిత్రము చేయబడినది. కావుననే -

కులం పవిత్రం జననీ కృతార్థా విశ్వంభరా పుణ్యవతీ చ తేన,

అపారసచ్చిత్సుఖసాగరే అ స్మిన్ లీనం పరే బ్రహ్మణి యస్య చేతః

ఎవని మనస్సు అపారసచిత్సుఖ సాగరమగు ఈ పరబ్రహ్మయందు లీనమైనదో అతని కులము పవిత్రమగును; తల్లి పవిత్రు రాలగును; ఈ భూమి పవిత్ర మగును అనియు,

స్నాతం తేన సమస్తతీర్థసలిలే సర్వాపి దత్తావని

యజ్ఞానాం చ సహస్రమిష్టముఖిలా దేవాశ్చ సంపూజితాః, 

సంసారాచ్చ సముద్ధృతాః స్వపితరస్త్రైలోక్యపూజ్యో అ ప్యసా, 

యస్య బ్రహవిచారణే క్షణమపి స్థైర్యం మనః ప్రాప్నుయాత్ .

ఎవ్వని మనస్సు క్షణకాలమైనను బ్రహ్మ విచారణమునందు స్థిరముగ నుండునో అతడు సమస్త తీర్ధోదకమునందను స్నానము చేసినట్లే. భూమినంతను దానము చేసినట్లే. వేయి యజ్ఞములు చేసినట్లే. సకల దేవతలను పూజించినట్లే, అతడు తన పితృదేవతలనందరిని సంసారమునుండి ఉద్ధరించును. అతడే ముల్లోకములలో పూజ్యుడు అనియు చెప్పుదురు.

అతనికి ఇప్పుడింకను జ్ఞానము కలుగకపోయినను, అతడుత్తమాధికారియగుటచే గురూపదేశమును వినినవెంటనే జ్ఞానవంతు డగును.

పరిపక్వమతేః సచ్చృతం, జనయేదాత్మథియం శ్రుతేర్వచః.

పరిపక్వమైన బుద్ధికలవానికి, ఒక్కమాటు విన్నను శ్రుతివాక్యము ఆత్మజ్ఞానమును కలిగించును అని మాధవీయ శంకర విజయములో శ్రీమదాచార్యులు చెప్పియున్నారు.

"అత్యనవైరాగ్యవతః సమాధిః ” అని ఈ గ్రంథమునందు గూడ చెప్పనున్నారు. శ్రీఘ్రముగనే బ్రహ్మ విలీనమగు మనస్సు కలవాడై కులమును భూమిని గూడ పవిత్రీకరింపచేయును అని భావము.

న విషయభోగో భాగ్యం, యోగ్యం ఖలు

యత్ర జన్తుమాత్ర మాత్రమపి

బ్రహ్మేన్ద్రరుద్రమృగ్యం భాగ్యం విషయేషు వైరాగ్యమ్.

విషయముల భోగము భాగ్యముకాదు. అట్టి భాగ్యము ననుభవించు ప్రతిపాణికి యోగ్యత యున్నది.

విషయముల యందు వైరాగ్యమును, భాగ్యమును, బ్రహ్మేంద్రరుద్రులు గూడ అన్వేషించుచుందురు అని చెప్పబడిన వైరాగ్యమను భాగ్యము కలవాడగుటచే, మహాపుణ్య శాలి గాన అతనికి వంశపావనత్వము ఇప్పుడుకూడ ఉన్నది.

అందులకు హేతువు చెప్పుచున్నాడు. యత్ - ఏ కారణమువలన, అవిద్యా బంధ ముక్త్యా = అవిద్యాకృతమగు అహంకారాది దేహపర్యంతమగు బంధ మును త్యజించుటచేత, బ్రహ్మీభవితుం = బ్రహ్మ స్వరూపము తోడనే ఉండుటకు కోరుచున్నావో, అందువలన;

దీనిచే తీవ్ర వైరాగ్యానన్తరము కలిగిన తీవ్ర ముముక్ష చెప్పబడినది. ఇట్టి వారు ఈ జన్మలోనే పరబ్రహ్మ సాక్షాత్కారము సంపాదించుకొని కులమును, జగత్తును పవిత్రము చేయుదురు అని అభిప్రాయము.

(అశంక) 'బ్రహ్మీభవితుం' అను పదము "అభూతతద్భా వే చ్విః" - అట్లు లేనిది అట్లు అయినది అను నర్థమున ద్విప్రత్యయము వచ్చును అను నియమము ననుసరించి ద్విప్రత్యయము చేర్చుటచే ఏర్పడినది. కావున పూర్వములేని బ్రహ్మత్వము ఇపుడు సిద్ధించినది అను నర్థము వచ్చును. అ పక్షమున బ్రహ్మభావము అగంతుకము గాన ( లేనిది వచ్చినది గాన) తద్రూపమగు మోక్షముగూడ అనిత్యము రావలసి వచ్చును కదా ?

(సమాధానము) బ్రహ్మయే జీవుడుగా నుండుటచే సర్వదా బ్రహ్మభావముండనే ఉన్నది. కాని అది ఉన్నదను విషయము తెలియుటలేదు. ఆ విషయము తెలిసినపుడు బ్రహ్మీభావము వచ్చినట్లు కేవలము గౌణ ప్రయోగముచే ద్విప్రత్యయము ప్రయోగింపబడినది. అనగా ఇపుడు అజ్ఞానవశముచే బ్రహ్మయే అబ్రహ్మవలె నున్నది.

జ్ఞానము కలిగిన తరువాత బ్రహ్మ బ్రహ్మగానే ఉన్నట్లు గోచరించును. కావున బ్రహ్మ భావము పూర్వము లేనిదీ కొత్తగా వచ్చినదను ఆశంక నిరాకృతమైనది.

అవ. ఎల్లరును భవబంధవిముక్తి కై ప్రవర్తింపవలెనను నభిప్రాయముతో, ఆ విముక్తి వారివారి ప్రయత్నముచేతనే సాధ్యమగు నను విషయమును, లోకానుగ్రహబుద్ధిచే, ముందుగనే గురువు ఉపదేశించుచున్నాడు.

జనులు దాని (ముక్తి) విషయమున నిర్లక్ష్య భావముతో నుండి, ఈశ్వరానుగ్రహ లబ్ధమగు మనుష్య జన్మను వ్యర్థము చేసికొని దుఃఖ పరంపరను అనుభవింప కుందు​రుగాక యనునది ఈ ఉపదేశము చేయుటలోని ప్రధానోద్దేశ్యము.

śrīguruvācha ।
dhanyō'si kṛtakṛtyō'si pāvitaṃ tē kulaṃ tvayā । (pāṭhabhēdaḥ - pāvitaṃ)
yadavidyābandhamuktyā brahmībhavitumichChasi ॥ 52॥

This sloka has to be interpreted as Guru's primary fulfillment in life. Adi Sankara had the famous four disciples: Suresvara, Padmapaada, Totaka and Hastamalaka. We surmise whatever Sankara taught was initially for the benefit of the four. Had he waited for a larger flock to begin teaching, it would have been quite a loss as none could be sure of how long it would take for a fifth disciple to appear at his door step.

If you ask how many attended Jesus Christ's Last Supper, most would say a dozen, out of 72 disciples. This is what Michael Angelo had depicted in his famous art. When Jesus had so many disciples, why did Sankara have so few? There are several answers:

1) Though Jesus and Sankara lived unto their thirties, Sankara came from a guruparampara and didn't claim divinity

2) The "admission" process was far stricter for Sankara. To be his disciple, he expected a severe case of mumukshatva or extreme longing for liberation. On the other hand, anyone who accepted Jesus as the son of God was welcomed as his disciple

3) A disciple of Sankara had to give up all relationships, practice severe austerities and follow him wherever he went. Only bondage with the Guru was acceptable.

The flip side of the sloka is, the Guru waxing with joy for having met a disciple so well prepared to seek his knowledge, might not have met anyone like him before. For all we know, he could be the first one seeking the Guru's advice. The Guru thought the disciple was genuine and perfect to receive his tutelage based on the erudite queries put forth by the disciple.

It is common to treat a youngster embracing sannyasa as an outlier. Some would say: if not for fame, why else would a child do it, as sannyasi's are not known to garner anything pecuniary? Anticipating this argument, the Guru promises welfare of the kula, or clan, that includes not just immediate family, when one takes up tutelage under a guru.

However, if everyone in a village took up sannyasa, there would be no one left to tend fields, cattle, and so on. The entire village soon would face extinction, as there would be no economic output. If indeed that happens, the criteria for admitting one to sannyasa would be made stricter or more stringent. Hence mumukshatva was tested and only the well prepared were selected.

This is not unlike modern education system where stundents have to clear an entrance test. But there are no supply-demand constraints. Suppose there are too many unemployed engineering graduates, little is done to curtail the eligibility. In the olden times, this has been efficiently enforced when it comes with children seeking sannyasa by choosing only the most desirous of moksha or the academic process leading up to the liberation.

Viveka Sloka 50-51 Tel Eng

శిష్య ఉవాచ:-

ప్రశ్న నిరూపణము

కృపయా శ్రూయతాం స్వామిన్ప్రశ్నోఽయం క్రియతే మయా ।
యదుత్తరమహం శ్రుత్వా కృతార్థః స్యాం భవన్ముఖాత్ ॥ 50 ॥

శిష్యః = శిష్యుడు, ఉవాచ - పలికెను, హే స్వామిన్ - ఓస్వామి, కృపయా = దయచే, శ్రూయతాం - వినబడుగాక, మయా - నాచే, ఆయం - ఈ, ప్రశ్నః = ప్రశ్న, క్రియతే - చేయబడుచున్నది, యదుత్తరం = దేనికి వమాధానమును, భవన్ముఖాత్ - నీముఖము నుండి, శ్రుత్వా = విని, అహం = నేను, కృతార్థః = కృతార్ధుడను, స్యాం= అగుదునో .

మొదట సవినయముగ తెలుపకుండగ గురుసన్నిధిలో ప్రశ్న వేయగూడదు అనెడు శిష్యధర్మము దీనిచే బోధింపబడినది. “ప్రశ్నో అయం క్రియతే మయా" అని మొదట చెప్పక, ముందుగ “కృపయా శ్రూయతామ్”, అని ప్రార్థించి, పిదప అట్లు చెప్పుటచే తనపై దయాభివృద్ధి కలుగుటకై మనోమార్దవము, శీఘ్రముగ తెలిసికొనవలె ననెడి అభిలాషము సూచిత మగుచున్నవి.

"భవన్ముఖా ద్భృత్వా " అని చెప్పుటచే తనకు వేరే ఎవరును శరణము లేరు అను విషయము సూచింపబడినది.

అవ. ఇపుడు ప్రశ్నించుచున్నాడు

కో నామ బంధః కథమేష ఆగతః
కథం ప్రతిష్ఠాస్య కథం విమోక్షః ।
కోఽసావనాత్మా పరమః క ఆత్మా
తయోర్వివేకః కథమేతదుచ్యతామ్ ॥ 51 ॥

బంధః - బంధమనగా, కోనామ - ఏది?, ఏషః = ఇది, కథం - ఎట్లు, ఆగతః = వచ్చినది?, అసౌ - దీనికి, ప్రతిష్ఠా = స్థితి, కథం = ఎట్లు?, విమోక్షః - దీనినుండి మోక్షము, కథం - ఎట్లు?, అసౌ = ఈ, అనాత్మా = అనాత్మ, కః - ఏది?, ఆత్మా = ఆత్మ, క= ఏది, తయో - ఆ రెండింటి యొక్క, వివేకము, కథం = ఎట్లు ?, ఏతత్ - ఇది, ఉచ్యతామ్ - చెప్పబడు గాక

బంధ స్వరూపము తెలిసినచో, తగు ఉపాయములచే దానిని అనాయాసముగ తొలగించుకొన వచ్చునుగాన ముందుగా "కోనామ బంధః" అని బంధస్వరూపమును గూర్చి ప్రశ్నించుచున్నాడు.

“కథమేష ఆగతః' అని దానికి కారణమును ప్రశ్నించుచున్నాడు.

'కథం ప్రతిష్ఠాస్య' అని దానిస్థితికి కారణమును ప్రశ్నించుచున్నాడు.

అస్య = ఈ బంధము యొక్క ప్రతిష్ఠా = చిరకాలము స్థితి, కథం-ఎట్లు; ఏ కారణము చేత ? విమోక్షః - నివృత్తి.

పరమాత్మవైన నీకు అనాత్మబంధమున్నది అని గురువు చెప్పియున్నాడు. అందుచే ఆ అనాత్మయేది? పరమాత్మయేది? అని ప్రశ్నించుచున్నాడు.

'తయో ద్వివకోదిత' అని గురువు చెప్పుటచే అనాత్మ , పరమాత్మ భేద జ్ఞానము ఎట్లు జరుగును ? ఈ విషయమంతయు విస్తరముగ చెప్పుడు అని పల్కినాడు.

శ్రీచరణులు సంగ్రహముగ పరమాత్మనగు నాకు అజ్ఞానమువలన అనాత్మబంధము వచ్చిన దని చెప్పుటచే, ఇది ఎందులకు వచ్చినదో కొంచెము తెలిసినట్లున్నది. అట్లే వాటి వివేకము వలన కల్గిన జ్ఞానాగ్ని అజ్ఞానకార్యమును సమూలముగ దహించి వేయును అని చెప్పుటచే, మోక్ష మెట్లుకలుగును అను విషయము కూడ కొంచెము తెలిసినట్లే ఉన్నది.

శబ్ద మాత్రమును వినుటచే కొంచెము అర్థము తెలిసినట్లు ఉన్నను ఆ విషయమున సందేహము లన్నియు తొలగుటకు విస్తరముగ చెప్పినగాని, బంధస్వరూపము, దానిస్థితికి కారణము, ఆత్మానాత్మవివేకము పూర్తిగా తెలియవు.

అందుచే ఈ విషయమునంతను బాగుగా తెలిపి దీనదీనుడనైన నన్ను కృతార్థుని చేయవలెను అని భావము.

అవ. ఈ ప్రశ్న వైఖరిచేతను, వెనుకనే తెలిసిన త్రికరణశుద్ధి చేతను, ఈతనికి బ్రహ్మవిద్యయందు ఉత్తమాధికారమున్నదని తెలిసి కొని (గురువు) అతనికి వెంటనే బ్రహ్మవిచారమున ప్రవేశము కలుగుటకై శ్లాఘించుచున్నాడు.

మహాత్ముడగు బ్రహ్మవిదుత్త మునిచే శ్లాఘితుడైనచో, తన మనస్సులో నున్న దుఃఖమునంతను తొలగించుకొని, విచారాభిముఖమగు మనస్సు కలవాడై తాత్పర్యబుద్ధితో పరమాత్మ విచారముచేసి వెంటనే కృతార్థుడగును అని భావము.

siṣya uvācha 

kṛpayā śrūyatāṃ svāminpraśnō'yaṃ kriyatē mayā ।
yaduttaramahaṃ śrutvā kṛtārthaḥ syāṃ bhavanmukhāt ॥ 50॥

kō nāma bandhaḥ kathamēṣa āgataḥ
kathaṃ pratiṣṭhāsya kathaṃ vimōkṣaḥ ।
kō'sāvanātmā paramaḥ ka ātmā
tayōrvivēkaḥ kathamētaduchyatām ॥ 51॥

The disciple, ever humble, asks in a passive voice let his query be heard by the Guru. It is considered arrogant for one who has just started sadhana to pose a direct question to an elder let alone someone donning a Guru's mantle.

The questioner also hides his impatience for a quick answer and release from his ignorance. He indicates his helplessness in his speech as there is no one else to turn to assuage his misapprehensions and clear doubts lurking in the deep recesses of his mind.

One would think the norm in the bygone era was a farmer's son became a farmer, a trader's son became a trader and so on. In the Chandogya upanishad the story of Satyakama illustrates that a son of a servant maid, called Jabala, could seek tutelage under the rishi Haridrumata Gautama. So anyone approaching a Guru need only have the qualities of humbleness, curiosity about the true nature of the world, fear of bondage and yearning for moksha.

As the Guru acquiesces, the disciple shoots rapid fire questions:

What is bondage? How did it originate? How does it exist? How to be free from it? What is non-Self? How to tell Self from non-Self?

For those advanced in sadhana, answering them is trivial.

"Bondage is samsara or what we call relationships such as friends and family members. It has originated with the universe. It exists for as long as the soul doesn't attain moksha. To be free from it requires renunciation. One has to reject everything non-Self to arrive at Self".

But they barely scratch the surface, and give raise to several more questions about samsara, soul, and moksha which are transcendental as far as the disciple is concerned.

It was said that the entire sadhana of Ramana Maharshi started as a child with a basic question "Who am I?" So vicharana or analysis can begin with the simplest of doubts leading upto the grand stage of vedanta.

Before Artificial Intelligence became common, researchers built "Deep Models", inside computers, of various physical and chemical laws based on which the universe operates. They took over a lifetime of effort and are still under construction.

Furthermore, modern AI is built by "digesting" the content of the entire world-wide web. The hope is in addition to knowing about the existing concepts, AI will be able create new concepts, develop new modes of explanation and reasoning.

Those acquainted with animations such as cartoon shows, can relate to how the animated creatures move like real ones. Notably, the gravity, inertia, motion under the application of force, etc. are captured more or less perfectly for a seamless presentation of the creatures imitating their non-virtual counterparts.

The fact is, it takes hundreds and thousands of programmers and artists to create AI models and animations. Vedantins, counting since 5000 years ago, constitute a fraction of them. They learnt from Vedas and Gurus all about virtual reality without using a computer or a smart phone!