Viveka Sloka 20 Tel Eng

బ్రహ్మ సత్యం జగన్మిథ్యేత్యేవంరూపో వినిశ్చయః ।
సోఽయం నిత్యానిత్యవస్తువివేకః సముదాహృతః ॥ 20॥

బ్రహ్మ - బ్రహ్మ, సత్యం- సత్యమైనది, జగత్ - జగత్తు, మిథ్యా -అసత్యమైనది, ఏవం రూపః = ఈ విధమగు, వినిశ్చయః= విశ్చయము, సో అ యం = ఆ ఇది, నిత్యానిత్యవస్తువివేకః- నిత్యానిత్య వస్తువివేకమని, సముదాహృతః - చెప్పబడినది.

జనులు సాధారణముగ అనిత్య సుఖములను కూడ కోరుచుందురు. అందుచే బ్రహ్మ సత్యము, జగత్తు అనిత్యము అను నిశ్చయ మున్నను దృఢమగు వైరాగ్యము కలుగదు. 'జగత్తు అసత్యము’ అని చెప్పినచో- అసత్యవస్తువును ఎవ్వరును కోరరు. రాజ్యము కావలె ననుకొనువారు స్వప్న రాజ్యమును కోరుకొనరు కదా?

అందుచే వైరాగ్యము తప్పక కలుగుటకై 'బ్రహ్మ నిత్యము; జగత్తు అనిత్యము' అని కాక 'బ్రహ్మ సత్యము, జగత్తు అసత్యము' అని చెప్పినాడు. వినిశ్చయ మనగా విశేషముగ నిశ్చయము. అనగా ఈ నిశ్చయము అప్రామాణ్య జ్ఞానముచే బాధింపబడదు అని చెప్పినట్లైనది. “సో అ యమ్ సః వివేకినః” (17 శ్లో) అను పదములోని వివేకికి విశేషణముగా చెప్పబడినది,

అయం "ఆదౌ నిత్యానిత్యవస్తువివేకః” అని చెప్ప బడినది అని అర్థము. 'సముదాహృతః' అనుపదములో 'సమ్' అను ఉపసర్గను ప్రయోగించుటచే ఇట్టి వివేకమే ఐహికాముష్మిక ఫల భోగవిరాగమును కలిగింప సమర్థము అను విషయము సూచితము.

అవ. వివేకమును నిరూపించి వైరాగ్యమును విశదీకరించు చున్నాడు…

brahma satyaṃ jaganmithyētyēvaṃrūpō viniśchayaḥ ।
sō'yaṃ nityānityavastuvivēkaḥ samudāhṛtaḥ ॥ 20॥

It is one thing to say the world is unreal, it is another to say it is not true. This may seem like a play with words, but it is based on sound reasoning. When we say something is unreal we base it on observation with the senses, feelings and subjective notions. To dismiss the world as unreal is not an easy proposition to the sadhakas who set their sights on finding the truth.

So there is a need for a logical explanation of the world and why it exists. Thus far Sankara tried to dismiss the world as unreal which is the obverse of the statement: a horned rabbit exists. All the explanations of the world, such as aja or vivarta (Sloka 11), are based on subjective perception and not as objective truth.

World exists because of our shared belief. An individual believes that the world exists even after he is gone because the world doesn't exist exclusively to serve him. If he is a believer in the transmigration, he may say: I come and go but the world exists in between my appearances.

Consider what happens in sushupti or in deep sleep. We know that our bodies exist before going to sleep and after waking up. We don't have any perception of them in sushupti. Does it mean the body disappeared during sushupti? It can be answered by inference. The body existed before going to sleep and after waking up, hence it must exist in between.

Does the world exist for as long as the human race exists and disappear when the last human dies? In other words, is the world a figment of human imagination? Take for example, a piece of cotton cloth. It is woven with threads going criss-cross. The individual pieces of thread are not the cloth. When they are viewed as a collection only they are perceived as the cloth. This is called vyasthi in the scripture. Whatever the samishthi believes, like in the world, it is said to be real. When there is a single human left in (vyashthi) the world, it is not real. Only he is real and whatever he perceives with his senses is unreal as it is apart from him. He can, using his senses, interact with the world but it is not real to him. It is in this point of view that Sankara calls jagat mithya.

Thus, logic (tarka) is used to prove the existence of the world. A logical fallacy is when we start with the belief about the existence of all physical things and perceive that they, having been made of atoms, don't actually exist, but depend on our intellect to recognize them as such. If in the future, no one is wearing cotton clothes, and everyone is wearing molded plastic suits, one has to make a logical inference about the existence of strands of threads, that are en masse called a cloth. Many dialects will have their own words for cloth, that are not mutually contradictory, as they all refer to the collection of threads. Same is with world.

Therefore, when the physical world was at it infancy, the creator provided the ingredients -- such as cotton seeds, water, soil, sunshine and so on-- for the threads to make a cloth. As humans evolve, if clothes are no longer used, it is by inference that we know they existed at one time.

Additionally there is a nitya versus anitya distinction in the scripture. When clothes disappear by substitution with plastic suits, they are called anitya. In other words, if things that existed once, no longer are in vogue, they are said to be anitya . This implies all things that have a birth--manufacturing date in the clothes example-- have to perish or have an expiry date. Brahman, however, is nitya or always exists. Hence he says brahma satyam. Sankara will dwell more on this as we progress.

Viveka Sloka 19 Tel Eng

	
ఆదౌ నిత్యానిత్యవస్తువివేకః పరిగణ్యతే ।
ఇహాముత్రఫలభోగవిరాగస్తదనంతరమ్ ।
శమాదిషట్కసంపత్తిర్ముముక్షుత్వమితి స్ఫుటమ్ ॥ 19॥

ఆదౌ = ముందుగా, నిత్యానిత్యవస్తువివేక-నిత్యానిత్యవస్తువుల వివేకము, పరిగణ్యతే-పరిగణింపబడుచున్నది. తదనన్తరం - దాని పిమ్మట, ఇహముత్ర ఫలభోగ విరాగం - ఇహలోకమునందును పర లోకమునందును కలుగు ఫలముల అనుభవమునందు వైరాగ్యము, శమాది షట్క సమ్పత్తి - శమాది షట్కము యొక్క లాభము, ముముక్షుత్వం== మోక్షేచ్ఛ, ఇతి = ఇట్లు, స్పుటం= స్పష్టముగా, (లెక్కింపబడుచున్నది).

వివేకాదులలో వెనుకనున్నది తరువాతనున్నదానికి కారణ మగుటచే ఒక క్రమము ఆశ్రయింపబడినది. ఇది నిత్యము, ఇది అనిత్యము అని తెలిసినకదా అనిత్యమునుండి వైరాగ్యమును పొందుట?

నిత్యానిత్యవస్తువివేకములేకున్నచో వైరాగ్యము దుర్లభముగాన వివేకము వైరాగ్యమునకు హేతువు.

అంతరింద్రియ నిగ్రహరూపముగ శాంతియు, బాహ్యేంద్రియ నిగ్రహరూపమగు దాంతియు వైరాగ్యవంతుడగు పురుషునకే కలుగును.

అందును బాహ్యేంద్రియ నిగ్రహరూపమగు దమము, అంతఃకరణమును నిగ్రహించుకొన్నవానికే కలుగును.

మనస్సుతో సంబంధము తెగి పోయిన పిమ్మట మిగిలిన ఇంద్రియములు ఏమియు చేయజాలవు కదా?

(ప్రశ్న) అట్లైనచో శమ మున్నపుడు దమము తనంతట తానే సిద్ధించునుకదా? మరల దానిని కూడ ఒక సాధనమునుగా పరిగణించుట ఎందులకు?

(సమాధానము) "ఇంద్రియాణి ప్రమాధీని హరన్తి ప్రసభం మనః" క్షోభ కలిగించు స్వభావముగల ఇంద్రియములు మనస్సును బలాత్కారముగ లాగివేయును అని గీతలో చెప్పిన విధమున బాహ్యేంద్రియ నిరోధము లేకున్నచో శమము దృఢము కాజాలదు. ఉపరమ మనగా సంన్యాసము, అది జితేంద్రియునకే కుదురును.

శీతము ఉష్ణము మొదలగు జంటలను సహింపగల్గుటకు తితిక్ష యని పేరు, అది కూడ అతనికే. ఏకాగ్రతతో బ్రహ్మయందు ఉండుటకు సమాధాన మని పేరు. అదీ కూడ బాహ్య విక్షేపము లేవియు లేని సంన్యాసికే కుదురును.

ఇట్టి గుణములు కలవానికే 'బ్రహ్మ ఒకటియే సత్పదార్థము. జగత్తు మిథ్యాభూతము' అని ఉపదేశించు గురువు యొక్క వాక్యములందును, వేదాన్తవాక్యములందును విశ్వాసము కలుగును. ఇదియే శ్రద్ధ.

ఈ విధముగ శమాదిషట్కములు గూడ ఒక క్రమమును పాటించుటకు కారణమును చెప్పవచ్చును. ఇట్టి పురుష శ్రేష్ఠుడు మోక్షభిన్నమగు దానిని దేనిని కోరడు;

దానియందు ఆలస్యమును సహింపజాలడు. అతని మోక్షేచ్ఛ చాల తీవ్రముగ ఉండును.— అను అభిప్రాయముచే 'ఆదౌ నిత్యానిత్య' ఇత్యాదికమును చెప్పినాడు. 'వివేకము తరువాత వైరాగ్యము' అని చెప్పుటచే 'తదు దితః స హి యో యదనన్తర' ఏది దీని తరువాత పుట్టినదో అది దాని కార్యము అని చెప్పినట్లు వైరాగ్యము వివేకకార్యమని చెప్పి నట్లే యైనది.

"తదనన్తరం” అనుపదము ఉత్తరవాక్యముతో కూడ సంబంధించును. కావున వైరాగ్యానంతరము శమాది సంపత్తి, దాని తరువాత ముముక్షత్వము అని యర్థము.

అవ. ఈ సాధనములనే విశదీకరించుచున్నాడు.

ādau nityānityavastuvivēkaḥ parigaṇyatē ।
ihāmutraphalabhōgavirāgastadanantaram ।
śamādiṣaṭkasampattirmumukṣutvamiti sphuṭam ॥ 19॥

Sometimes we wonder, despite our ardent devotion and prayers of a deity, why doesn't he or she appear in person? We have to be satisfied with the images of deities either painted or sculpted and displayed in temples and homes. We may know who painted or sculpted the image in front of us, but seldom try to find out who did it for the first time. Take for example the image of Lord Venkateswara which depicts the Lord holding a conch and a chakra, carrying Lakshmi Devi in the bosom, decorated ornately with flowers and gold. Who came up with this "design"? Long time ago, there could have been an extraordinary artist who read the description of the Lord in the scripture, imagined his form in his mind before transforming it into an image. In other words, we believe, the Lord appeared before him in full splendor and graced the artist. Sometimes the artists say the Lord appeared in their dreams and inspired them to create the image. Once the artist creates a prototype of the Lord's image, others come along and refine it. So what we see in temple deities is an altered depiction and the chances that the Lord will appear in person before us are all but certain.

However, an ardent devotee who attains the Lord's abode after death gets the privilege to worship the Lord in person. A mumukshu, on the other hand, doesn't bother himself with deities and considers an experience in heaven short-lived. This is called vairagya. So how can we achieve such a mental state? Sankara answers the question in this sloka.

At first one should be able to ascertain what is real and unreal. Sankara calls it nitya anitya viveka. In vedanta all things born are considered as unreal. In vedas the neti-neti ('not this', 'not this') process of elimination was suggested as a means to arrive at reality. Not everyone is blessed with viveka because of their indulgence in senses. In Chandogya upanishad there is a tale of Virochana, the King of Asuras, who after serving Prajapati for an extended period, came away with the conviction that his body is atma. Such ignorance is prevalent in modern men lacking viveka. There is no need to consider viveka as god given or genetic. For those sufficiently evolved, it is possible to acquire viveka by discriminating between truth and falsity with constant practice.

Next Sankara says viveka leads to vairagya. Some people retreat to isolated places, deny themselves the basic comforts of life, constantly be in a sullen mood or react devoid of emotions thinking it will lead to vairagya. Indeed such people are considered anti-social and don't have an integrated personality. Generally when we see sannyasis and yogis lecturing about spiritual matters, we find them to be ebullient and spontaneous without a trace of despair. It is an indication that the more progress we make in vairagya, the more our mind becomes unfettered. The freedom from the material world or bondage is the objective of vairagya. In fact, one who gives up the desire for the fruit of karma, as Gitacharya advised, also can be said to be in vairagya. What is meant is the fruit of karma is limited and can't be compared to the infinite joy and freedom achieved with vairagya.

The detachment from the fruit of all karma leads to its manifestation unexpectedly in worldly circumstances and mental states. When the mind is trained to react to them with full awareness it leads to direct experience on a daily basis. This is called sadhana. So detachment is a process. Overnight one doesn't detach himself from the bondage of family and friends. It is only possible with sadhana where one severs all bonds and experiences freedom gradually with mind fixated on moksha

After attaining vairagya, Sankara, in this multi-step process, advises mumukshus to develop shatsampatti (sama, dama, uparati, titiksha, sradha, samadhana). Sama and dama mean withdrawing the senses from the external world. Uparati implies sannyasa. Titiksha is the ability to tolerate extremities such as severe cold. Sradha and samadhana are the strong belief and focus on brahman. They gradually impart all the necessary mental equipment to attain liberation.

Viveka Sloka 18 Tel Eng

సాధనాన్యత్ర చత్వారి కథితాని మనీషిభిః ।
యేషు సత్స్వేవ సన్నిష్ఠా యదభావే న సిధ్యతి ॥ 18॥

అత్ర = ఈ విషయమున, చత్వారి - నాలుగు, సాధనాని - సాధనములు, మనీషిభి—పండితులచేత, కథితాని - చెప్పబడినవి, యేషు - ఏవి, సత్స్యేవ=ఉన్నప్పుడుమాత్రమే, సన్నిష్ఠా-సత్తగు బ్రహ్మయందు స్థైర్యము, సిద్ధ్యతి=సిద్ధించునో, యద్భవే - ఏది లేకున్నచో, న=సిద్ధింపదో

లోకమునందు ఘటము (కుండ), పటము (వస్త్రము) మొదలగునవి కార్యములు - మట్టి, దారము మొదలగునవి కారణములు. కార్యము ఉన్న చోట ఏది ఉండదో అది ఆ కార్యమునకు కారణము కాజాలదు, ఉదాహరణమునకు పటము ఉన్న చోట మట్టి లేదు. అందుచే పటమునకు మట్టి కారణము కాదు. ఘటము ఉన్న చోట దారములు లేవు. అందుచే ఘటమునకు దారములు కారణముకావు.

కాని మట్టి ఉన్నప్పుడే ఘటము ఉండును; మట్టిలేనిచో ఘటము ఉండదు. ఈ విధముగ అది ఉన్నపుడే ఇది ఉండును; అది లేనిచో ఇది ఉండదు అను అన్వయ- వ్యతిరేకములచే మట్టి ఘటమను కార్యమునకు కారణమని నిర్ణయింపబడుచున్నది.

ఇట్లే సత్స్వరూపముగు బ్రహ్మయందు పూర్తిగఉండుటకు కారణభూతమగు బ్రహ్మజిజ్ఞాస కూడ వివేకాదిచతుష్టయ మున్నప్పుడే సంభావ్యము. అవి లేనిచో సంభావ్యము కాదు. కావున ఈ అన్వయవ్యతిరేకములను బట్టి, వివేకాదులు “సన్నిష్ఠ" అను నామాన్తరముగల ఫలపర్యంత బ్రహ్మ జిజ్ఞాసకు కారణభూతములని తెలియుచున్నది.

వివేకాదులున్నపుడే బ్రహ్మజిజ్ఞాన కలుగుచున్నది; ఇది అన్వయము. వివేకాదులు లేనిచో బ్రహ్మజిజ్ఞాస కలుగుట లేదు; ఇది వ్యతిరేకము. ఈ అన్వయవ్యతి రేకములచే బ్రహ్మజిజ్ఞాసకు వివేకాదులు కారణమని నిర్ణయింప బడుచున్నది.

'మనీషిభిః కథితాని' :- మనీషులనగా శ్రుతి తాత్పర్య మేదియో తెలిసినవారు. శ్రుతి సాహాయ్యము లేనిచో, అధికారికి ఇట్టి విశేషణము (లక్షణము) లుండవలెను అని తెలియ శక్యముకాదు గదా?

బాద రాయణాదులు అట్టి మనీషులు, "అథాతో బ్రహ్మజిజ్ఞాసా " అను సూత్రమునందలి 'అథ' శబ్దముచే 'సాధనచతుష్టయము సంపన్న మైనపిమ్మట' అను నర్థమును సూచించుచు,

బాదరాయణుడు, ఇట్టి వారికే (సాధనచతుష్టయసంపన్నులకే) బ్రహ్మవిద్యయందు అధికారమని బోధించెనని శారీరకమీమాంసా ప్రథమాధికరణ తృతీయ వర్ణకమునందలి భాష్యమువలన తెలియుచున్నది. ఇట్టి విశేషణమును సూచించు శ్రుతులు కూడ ఉన్నవి.

'తద్యదేహ కర్మచితో లోకః క్షీయతే ఏవమే వాముత్ర పుణ్యచితో లోకః క్రియతే'- ఈ లోకమున సేవాదికర్మచే సంపాదించిన భోగాదికము ఏ విధముగ క్షీణించి పోవుచున్నదో, అట్లే యజ్ఞాది సంపాదితమగు పరలోక సుఖముగూడ క్షీణించును.

"యో వై భూమా తదమృతమ్" ఏ బ్రహ్మ స్వరూపము గలదో అది అనశ్వరము; దానికంటె భిన్నమైన దంతయు నశ్వరము

"న జాయతే మ్రియతే విపశ్చిత్ " అపరిలుప్త చైతన్యరూపమగు ఈ ఆత్మ జనింపదు, మరణించదు. ఇత్యాది శ్రుతివాక్యములు,

"యత్కృ తకం తదనిత్యమ్ " - ఏది నిర్మింపబడినదో అది అనిత్యము, అను న్యాయముచే గూడ ఉపోద్బలితములై ఆత్మకు నిత్యత్వమును, అనాత్మకు అనిత్యత్వమును బోధించుచు వివేకజ్ఞాన సంపాదకములుగ ఉన్నవి.

"పరీక్ష్య లోకాన్ కర్మచితాన్ బ్రాహ్మణో నిర్వేదమాయాత్, నాస్త్యకృతః కృతేన" కర్మలచే సంపాదించిన స్వర్గాదిలోకములను పరీక్షించి బ్రాహ్మణుడు వైరాగ్యమును పొందవలెను. కర్మచే నిత్యమగు, మోక్షరూపముగు ఫలము లభింపదు అను శ్రుతియు,

“న వా అరే పత్యుః కామాయ" మొదలు "ఆత్మనస్తు కామాయ సర్వం ప్రియం భవతి" అనునంతవరకును గల శ్రుతియు పతి యొక్క కామము కొరకై పతి ప్రియుడుకాడు........ లోకములో సర్వమును తనకొరకే ప్రియమగును ఆత్మభిన్నములగు అన్నివస్తువుల విషయమునను; వైరాగ్యమును ప్రతిపాదించుచున్నవి.

శాన్తో దాన్త ఉపరతస్తితిక్షుః సమాహితః శ్రద్ధావిత్తో భూత్వాత్మన్యే వాత్మానం పశ్యేత్

అను శ్రుతి శమాదిషట్కమును బోధించుచున్నది. “న స పునరా వర్తతే"అతడు మోక్షమును పొందినవాడు; మరల తిరిగి రాడు అను శ్రుతి మోక్షము నిత్యమని చెప్పుచు దానిపై ఇచ్ఛను కలిగించు చున్నది.

కర్మమీమాంసకులు ఉపనిషత్తులు అర్థవాదము అని చెప్పు దురు. వారిమతము ప్రకారము 'వీటికి స్వార్థమునందు తాత్పర్యము లేదు ' - అనగా వీటి యర్థమును ప్రమాణముగ తీసికొనబని లేదు అను జ్ఞానము మాత్రమే కలుగును.

అట్లైనచో 'బ్రహ్మజిజ్ఞాస చేయవలెను. దానికి ఇట్టి విశేషణములు కలవాడు అధికారి' అను జ్ఞానము దుర్లభము.

అందుచే 'మనీషిభిః’ = పండితులచే, 'కథితాని' = చెప్పబడినవి అని చెప్పినాడు. అనగా ప్రమాణాంతరముచే తెలియ నిదియు కాలత్రయాబాధితమును, పరమపురుషార్థ స్వరూపమును అగు బ్రహ్మను ప్రతిపాదించు ఉపనిషత్తులు ఆ విషయమునందే యథార్థ ప్రమాణము అని చెప్పుటకు అవకాశమున్నది గాన, ఆ యా వాక్యములచే వివేకాదులు గలవానికే 'సో అ న్వేష్టవ్యః స విజిజ్ఞాసి తవ్యః' - ఆత్మనే అన్వేషింపవలెను, దాని జిజ్ఞాసయే చేయవలెను, ఇత్యాది వాక్యములచే విహితమగు జిజ్ఞాసకు యోగ్యత ఉండును అని చెప్పినచో అంతయు సరిపోవును.

అవ. 'వివేకినో విరక్తస్య' ఇత్యాది శ్లోకమున చెప్పిన వివేకాదులను క్రమముగ విశదీకరించుచున్నాడు.

sādhanānyatra chatvāri kathitāni manīṣibhiḥ ।
yēṣu satsvēva sanniṣṭhā yadabhāvē na sidhyati ॥ 18॥

There are 6 C's one needs to succeed in life: capability, competence, credibility, creativity, concentration, and consistency. When one has these characteristics, success ensues. Similarly Sankara, in the previous slokas, established the four qualities of a sadhaka seeking liberation such as viveka, vairagya, shatsampatti (sama-dama-uparati-titeeksha-sradha-samadhana) and mumukshatva . These are in addition to the four antahkaranas which are sense organs, mind, intellect and ego.

The most important characteristic of a sadhaka is established as brahma jignasa which means the deep longing for brahman. It should not be confused with bhakti or devotion. Bhakti is projected outward on the beloved where a devotee worships a deity with an expectation of merging with the deity. With brahma jignasa a sadhaka's ardent desire is to attain moksha or be free from birth-death cycle.

Take for example, a pot that is made of clay. Without clay there is no pot. But the converse is not true. So we conclude that: "where there is clay (cause) there is a possibility for a pot (effect); where these is no clay, there will be no pot". Similarly where there are viveka and such there is brahma jignasa. Where they are absent, there is no brahma jignasa. This kind of reasoning is called anvaya vyatireka by the pundits.

Sometimes a sadhaka faces obstacles in sadhana. It is common to blame external factors for the hindrances when in reality his viveka has not matured. So he has to keep trying and not fall off the bandwagon. Therefore, the role of an eminent guru can't be over-emphasized. Just as a doctor diagnoses a patient's condition with keen observation, a guru will know when a sadhaka has reached a mental block. He, out of kindness, intervenes and sets the sadhaka in a proper course.

Why should one care to escape from rebirth? After all, one has no memory of previous births and it will be no different in a future birth. In Bhagavata Skandha 3, Kapila Geeta this is how the Lord Kapila describes rebirth:

The womb will have microbes. They will be feeding on the smooth skin of the fetus. When the pain is severe the fetus will be falling unconscious. The salt, sour, and spices that the mother eats will subject the fetus to great pain. When the mother consumes cold food, the fetus shrinks. When hot food is ingested by the mother, the fetus suffers in pain. With the head turned downwards, the fetus lies in the mother's womb.

The fetus unable to move will be like a caged bird. In the seventh month the fetus has memory. It recalls the lives of the past and regrets over them. Remembering the sins of the past it will feel sorrow.

The fetus thinks: "How miserable my stay in the womb has become! How sorrowful it is! I am immersed in an ocean of grief. I committed sins for the sake of others. And now I am reaping them all by myself. I have been born several times, eating several kinds of food. I have suckled on so many women. Where is that I was not born? Where is the land that I can call my own other than in the cemetery."

The fetus thinks: "Surrounded by excreta I am lying still in this womb. I am being burnt by the fire in her stomach. I am counting days to get out of this smelling pit. I was born several times and died several times. But I wasn't able to understand the truth. If I come out of this womb, I will stay detached from relations. I will pray to paramatma at all times. I will refrain from sin".

"O Lord, you are merciful. Please release me from this great sorrow. Once I come out of the womb, I will put an end to all karma and spend the time on meditation of the paramatma. Being an atheist I performed several sins" thinks the fetus.

However, not everyone is convinced. It is because they are not interested in finding the root cause. They are satisfied with simple explanations like 'desire is the root cause'. A sadhaka is cognisant of it. Additionally, he would like to know the answers to the mysteries of life and the universe.

This leads to the open question: are scientific inventions inspired by the scripture? Scienctific laws can be revised based on experimentation. Whereas scripture never undergoes mutation. For example leelo paakhyaanam in yoga vaashishtam was conceived long ago by our rishis which scientists may call an exposition of multi-verse or parallel universes. When prasnopanishad says there is an eye behind the eye, one can interpret the inner eye as the visual cortex in the brain. Hence, scientific advances follow the scripture and are motivated by it. There is a widespread sentiment that science goes on dividing what we know like, for instance, the smashing of atoms into subatomic particles. Scripture, on the other hand, is holistic, all encompassing and worth pursuing.

Viveka Sloka 17 Tel Eng

వివేకినో విరక్తస్య శమాదిగుణశాలినః ।
ముముక్షోరేవ హి బ్రహ్మజిజ్ఞాసాయోగ్యతా మతా ॥ 17॥

వివేకనః =వివేకముకలవాడును, విరక్తస్య =వైరాగ్యవంతుడును, శమాదిగుణశాలినః - శమాదిగుణములతో ఒప్పువాడును, ముముక్షోరేవ = మోక్షేచ్ఛకలవాడును అగు పురుషునకు మాత్రమే, బ్రహ్మజిజ్ఞాసాయోగ్యతా - బ్రహ్మజిజ్ఞాసచేయు అధికారము, మతా - చెప్పబడినది.

వివేకాదులు స్వరూపము మున్ముందు మూలముననే స్పష్టము కాగలదు.

జ్ఞాతుం—తెలిసికొనుటకు, ఇచ్ఛా-కోరిక, జిజ్ఞాస, బ్రహ్మను తెలిసికొనవలెననెడు కోరిక, జిజ్ఞాస బ్రహ్మజిజ్ఞాస- జిజ్ఞాసాపదము "జ్ఞా." ధాతువునకు "కోరుట" అనునర్థమున 'సన్' ప్రత్యయమును చేర్చుటచే ఏర్పడినది. 'సన్' ప్రత్యయార్థమైన "ఇచ్ఛ"కు ఆత్మ సాక్షాత్కార పర్యంతమగు జ్ఞానము కర్మ.

జిజ్ఞాసయనగా బ్రహ్మ సాక్షాత్కార పరమావధికమగు జ్ఞానమును కోరుట.

ఈ పదమునకు లక్షణచే "విచారణ" అని యర్థము, లక్షణావృత్తిచే జిజ్ఞాసాపదార్థమైన బోధితమగు విచారణకు అఖండాకార వృత్తియందు ప్రతిఫలించిన చైతన్యము ఫలము. ఇట్టి విచారణ చేయుటకు పూర్వముగూడ సామాన్య రూపమున బ్రహ్మ జ్ఞానము ఉండవచ్చును. కాని ఇట్టి అఖండాకారవృత్తి ప్రతిఫలిత చైతన్య రూప ఫలమును సంపాదింపవలె నన్నచో -

దద్యాన్నావసరం కించిత్ కామాదీనాం మనాగపి,

ఆసుప్తే రామృతేః కాలం నయేద్వేదాన్త  చిన్తయా.

కామాదుల కేమాత్రమును అవకాశము ఈయరాదు. నిద్రించువరకును, మరణించువరకును గూడ కాలమును వేదాన్త చిoతతో గడపవలెను అనిచెప్పిన అవిచ్ఛిన్న వేదాన్త విచారము అవశ్యకము.

దేహాత్మజ్ఞానవద్ జ్ఞానం దేహాత్మజ్ఞానబాధకమ్, 

ఆత్మన్యేవ భవేద్యస్య స నేచ్ఛన్నపి ముచ్యతే.

దేహమే ఆత్మయనెడు జ్ఞానమువలె ఎవనికి దేహాత్మ జ్ఞానమును బోధించు జ్ఞానము ఆత్మవిషయమున మాత్రమే కలుగునో అతడు ఇష్టములేకున్నను మోక్షము పొందును అనిచెప్పిన జ్ఞానమును కలిగింపగలిగినది అట్టి విచారణే.

అవ. ఇట్టి విచారణను కలిగించు ఇచ్ఛయు, అందుకు యోగ్యతయు, వివేకాది సాధనములు కలవానికి మాత్రమే కలుగును గాని ఇతరునకు కలుగదు అను ఏవకారసూచితమగు అర్థమును అన్వయముఖమునను, వ్యతిరేకముఖమునను గూడ స్పష్టీకరించు చున్నాడు.

vivēkinō viraktasya śamādiguṇaśālinaḥ ।
mumukṣōrēva hi brahmajijñāsāyōgyatā matā ॥ 17॥

Sankara is giving specific qualifications for a mumukshu. In addition to all things said and done in the previous verses, one has to have viveka or extraordinary intelligence which gives the ability to make a choice between action and inaction, discriminate between real and unreal, ascertain what is permanent and impermanent. budhi that sits above mind and chitta , the store of memories, are necessary to endow viveka.

Suppose a person made a resolution to become a mumukshu. As Sankara prescribed, he would constantly think about brahman in his wakeful time. After a few days he would find it hard as brahman is nirguna or without attributes. He might try painting the form of brahman, which is beyond imagination, on a canvas in vain.

The physicists who study blackholes are in a similar quandary. A blackhole does not emit any light but absorbs all light and matter around it. The only way to identify a blackhole in a telescope is by studying the accretion disc around it which resembles a whirlpool of light funnelling down the blackhole. The mystery is deepened when the other end of the blackhole could not be ascertained. It is thought all the matter absorbed by the blackhole makes it grow bigger. So the space is littered with blackholes including one at the center of our milky way galaxy. What more can we say about such inscrutable objects other than Lord Siva's ganas that are doing layam?

Having a single-track mind is harder than imagined. A samsari has to balance his time between household chores and external activities. So the probability for the thought of brahman crossing his mind at every respite is very low. So, many samsaris resolve to their fate of rebirth and try to do their best with duties ordained by vedas. A sannyasi, on the other hand, has all the time in the world to brood over brahman but spends it on gathering biksha to survive. These are two extreme examples. There has to be a happy in between medium to contemplate over brahman at all times. Hence the mumukshu Sankara described is a rare specimen.

Sankara uses the phrase brahma jignaasa which means keen interest in brahman. What about other references such as paramatma to the same unfathomable entity? They seem synonymous with common attributes such as omnipresence, omnipotence, omniscience and so on. In Bhagavata Skandha 10, Arjuna takes a vow to protect the newborn of a brahmin whose children met with death soon after delivery, but fails to do so despite creating a barrier with arrows around the brahmin's wife. As a result Arjuna becomes distraught and melancholic. Lord Krishna takes Arjuna along to a place beyond the visible universe to visit paramatma who said, addressing Lord Krishna, "I brought you here on a pretext as I wanted to see you. You are of my form. For restoring dharma you were born on earth. Complete your mission and merge with me". Saying so he handed over all of the children of the brahmin. This shows that there is a godhead that is superior to Lord Krishna.

Sankara, who emerged much after the Bhagavata period, established "brahman" devoid of form, gunas and attributes as the ultimate without a second (adviteeya). This is essential for his mission to spread advaita in the midst of polytheism that was prevalent in his era. With the hypothesis of brahman, Sankara became the quintessential scientist by employing logic, empiricism and thought experimentation and stood as the god-father for all the scientific evolution that continues to this day.

The brahman espoused by Sankara is the substratum on which the play of the universe by the jivas is enacted for its pleasure. When we look at stars, galaxies and such with a scientific eye, we see our earth as a speck in comparison. One can imagine how insignificant a jiva, who shares the earth with countless other jivas, is in this universe. All of our petty squabbles amount to a naught. Not to be discouraged, every jiva has atma that is not different from paramatma. So Sankara employed paramatma in the context of jivatma and brahman when describing the universe. Is that dwaitam?

Consider a magician performing a rope trick whereby he ascends a vertical rope and disappears into the sky only to resurface, moments later, amidst his audience. This is an illustration to show that a magician's magic is not apart from himself. They both share the same existence in terms of time and space. Similarly the paramatma and brahman are references to the same entity. Whereas the magician used magic, the creator used maya.

To know brahman, Sankara wants us to acquire the shatsampatti or sama-dama-uparati-titeeksha-sraddha-samadhana and so on. However, a mumukshu is one seeking liberation now and here. He wants immediate returns for the energy expended in following the sign posts of Sankara. That will come depending on how soon one involved with many avocations and relationships that are pleasant to the senses and mind, gives them up (viraktasya) Where to start? How to do? These questions will be answered by the jagat guru in the subsequent slokas.

Viveka Sloka 16 Tel Eng

మేధావీ పురుషో విద్వానూహాపోహవిచక్షణః ।
అధికార్యాత్మవిద్యాయాముక్తలక్షణలక్షితః ॥ 16॥

మేధావీ = మేధావంతుడును, విద్వాన్= విద్వాంసుడును, పోహవిచక్షణ = ఊహాపోహలయందు నేర్పుగలవాడును, ముక్త లక్షణ లక్షితః - చెప్పబడిన లక్షణములతో కూడిన వాడును అగు, పురుషః = పురుషుడు, ఆత్మవిద్యాయాం =ఆత్మ విద్యయందు, అధికారీ – అధికారము కలవాడు .

'మేధా అన్య అస్తితి మేధావి' అను విగ్రహముచే 'మేధావీ' అనగా మేధకలవాడు అని యర్ధము. 'మేధ' అనగా వినిన విషయమును బుద్ధిలో ధరింపగలిగిన శక్తి. "ధీర్ధారణావతి మేధా' అని నిఘంటువు.

విద్వాన్ అనగా కావ్య, కోశ, వ్యాకరణములను చదివిన వాడు. ఊహాపోహవిచక్షణః అనుటచే తర్కమీమాంసలలో బాగుగ ప్రవేశము కల్గియుండవలెనని సూచింపబడుచున్నది.

అనగా పద, వాక్య, ప్రమాణజ్ఞుడు, వ్యాకరణ, మీమాంసా, న్యాయశాస్త్ర పండితుడు అని యర్థము. ఉక్త లక్షణలక్షితః = ఎనిమిదవ శ్లోకము మొదలు పదునైదవ శ్లోకము వరకును సంక్షేపవిస్తారములచే సూచిత మగు వివేకము, వైరాగ్యము, శమాది షట్కము, ముముక్షుత్వము అనెడు సాధనచతుష్టయముతో కూడినవాడు. ఆత్మవిద్యాయాం అధి కారీ=ఆత్మవిద్యా ఫలమగు మోక్షమును అనుభవించు అర్హత కలవాడు,

అవ. పూర్వోక్త ములగు లక్షణములను క్రోడీకరించి, స్పష్టముగ తెలియుటకై వివరించుచున్నాడు. లేదా జిజ్ఞాసుత్వమనెడు (సాధకున కుండవలసిన) లక్షణము చెప్పబడినది.

“అతో విచారః కర్తవ్యో జిజ్ఞాసో రాత్మవస్తునః' అనుశ్లోకమున మేధావిత్వాది విశేషణ విశిష్టుడగు జిజ్ఞాసువే ఆత్మవిద్యాఫలమును పొందగలవాడు.

ఇపుడు జిజ్ఞాస యందు అధికారము కలవాడు ఎవరు అని ప్రశ్నించినచో ఎనిమి దవ శ్లోకములోని 'విద్వాన్', 'సంన్యస్త బాహ్యార్థసుఖస్పృహః సన్ ', “ఉపదీష్టార్థ సమాహితాత్మా” పదములచేతను, దశమశ్లోకములోని 'ధీరై' అను పదముచేతను సూచితమగు సాధన చతుష్టయము ఎవ్వనికి ఉండునో అతడే అధికారి యని చెప్పుచున్నాడు.

mēdhāvī puruṣō vidvānūhāpōhavichakṣaṇaḥ ।
adhikāryātmavidyāyāmuktalakṣaṇalakṣitaḥ ॥ 16॥

Here Sankara is exhorting "medha" which means the ability to grasp anything either by instinct or by memory without rote learning. We see some people memorizing the entire Bhagavad Gita. The ghanapatis can recant veda. They are extraordinary abilities that are commendable but don't qualify as medha. If not, one has to attribute medha to a machine like a computer that is capable to string together various slokas and play them back. Even if we conceded medha to a machine, we can't say it is conscious.

In the gurukulas of yore, disciples, without access to textbooks and means to write down what they heard from guru, must have the acumen to grasp the guru's teaching in an instant. If the guru, while teaching Bhagavata, says "Avataras of Lord Vishnu established dharma on earth", for instance, the disciple should have a prior understanding of dharma. Otherwise he has to probe the guru about dharma.

Sometimes the disciple, with poor memory, back pedals. The statement by guru given earlier, may prompt the disciple to seek the names of various avataras of Lord Vishnu, despite being mentioned to him by the guru on a previous occasion. This is not progress. A disciple should have the ability to recall the guru's earlier teaching and remember it even in sleep. Otherwise the learning process will go in circles and constanly regress into rehashing the fundamentals.

An internet vedanti Late Sri Yellamraju Srinivas used to say "After receiving Adi Sankara's teaching, we should not revert back to the old ways of worshiping various deities". Despite his advice, the disciples perform pooja and archanas in temples. Even after receiving a guru's teaching the various insecurities haunt our minds, prompting us to seek help from the divine by performing religious rites. What did Sankara do? By writing stotras (hymns) in praise of hindu deities, Sankara tried to "insure" us from calamities we might face, by reciting them. When Sankara wrote "prana prayana bhavabeeti hara" (remove the fear of travel) in his Lakshmi Nrusimha Stotra one can infer he meant it literally as he was a frequent traveler on foot criss-crossing aasetuhimachala (Kanya Kumari to Himalayas).

Sankara is also emphasizing on the general knowledge about scripture, grammar, logic, and so on, when he refers to the sadhaka as vidwan. One can learn vedanta by self-study without a guru. Such a person is not considered a vidwan for he lacks the experience of logical enquiry that is only possible by debating with a guru. Ramana Maharshi, who has no guru, was asked by a devotee "I understand all the 700 slokas of Bhagavat Gita but one. Can you please help me?". The maharshi replied "Be happy with the slokas you understand".

A vidwan should have the ability to recall from scripture instantly while listening to or debating with a guru based on the context. While listening to Lord Krishna's "escapades with gopikas", he should immediately remember Brindavan and the gopikas' earlier births when they did penance and received the boon of associating with the Lord at a personal level.

In the era of Sankara, travelers exchanged stories when they met at holy sites. In Bhagavata it is mentioned that Vidura met Uddhava in a holy site called Prabhasa and learnt about the end of Lord Krishna's avatara. Similarly there are many anecdotes in the scripture where people spread what they knew by hearsay which in the modern setting is done through social media. Generally we attribute fact or fiction to the news we get. By repeated invokation, a fact gets established as truth. A vidwan must be able to ascertain that the truth is not contradicting the established knowledge he learnt from his guru.

However, this doesn't mean a vidwan should blindly accept whatever the guru or scripture says. He should independently evaluate the statements before accepting them as Truth. He must validate with experience and lessons drawn from the life. The more reflective capacity he has, the more he will be receptive to the guru's teaching. Some metaphors in the scripture, such as Hamsa-Ksheera nyaya, where it is believed that a particular swan separates milk from water, could not be verified. But a guru could use the metaphor to teach one must separate fact from fiction like the mythical swan. Similarly a chakora bird is believed to feed on the beams of the moon by many poets regardless of its validity.

Viveka Sloka 15 Tel Eng

	
అతో విచారః కర్తవ్యో జిజ్ఞాసోరాత్మవస్తునః ॥
సమాసాద్య దయాసింధుం గురుం బ్రహ్మవిదుత్తమమ్ ॥ 15॥

atō vichāraḥ kartavyō jijñāsōrātmavastunaḥ ॥
samāsādya dayāsindhuṃ guruṃ brahmaviduttamam ॥ 15॥

అతః -ఈ కారణమువలన, దయాసింధుo-దయాసముద్రుడును, బ్రహ్మ విదుత్తమం - బ్రహ్మవేత్తలలో గొప్పవాడును అగు, గురుo - గురువును, సమాసాద్య = పొంది, జిజ్ఞాసో = బ్రహ్మనుగూర్చి తెలిసి కోదలచిన సాధకునకు (నిచేత), ఆత్మవస్తునః - ఆత్మవస్తువుయొక్క, విచారః - విచారణ, కర్తవ్యం-చేయదగినది.

అతః = సర్వానర్థములను తొలగించు నిర్ణయమునకు హేతువ గుటవలన, జిజ్ఞాసో= ఆత్మను గూర్చి బాగుగ తెలిసికొనవలెనని కోరు పురుషునకు, ఆత్మవస్తువిచారము కర్తవ్యము. ఎట్లు చేయవలెనో (ముందుగ ఏమి చేయవలెనో) చెప్పుచున్నాడు.

దయాసింధుం—తాను (గురువు) కృతార్థుడగుటచే తనకు ప్రయోజనమేమియు లేకున్నను ఇతరుల కూడ దుఃఖమును అనుభవింపకుందురుగాక అనెడు కరుణకు, జలములకు సముద్రమువలె నిలయభూతుడైన, గురుం- గురువును-

 
 గుకారస్త్వన్దకారః స్యాత్ రుశబ్దస్తన్నిరోధకః,

 అన్ధకారనిరోధిత్వాత్ గురురిత్యభిధీయతే,

'గు' అనగా అంధకారము. 'రు' అనగా దానిని తొలగించువాడు. కావున అజ్ఞానాంధకారమును తొలగించువాడు 'గురువు' అని గురుగీతలో చెప్పిన విధముగ స్వోపదేశములచే హృదయాంతర్గతమగు అజ్ఞానమనెడు అంధకారమును తొలగించువాడని యర్థము.

అంధ కారము ప్రపంచమును ఆవరించి అది మనకు కనబడకుండచేసినట్లు, అజ్ఞానము ఆత్మను ఆవరించి, ఆ ఆత్మ స్పష్టముగ గోచరించకుండునట్లు చేయుచున్నది. కావున అజ్ఞానమే అంధకారము.

అందుచేతనే దానిని “తమో హ్యాసీత్ ; తమసాగూర్హ మగ్రే" ఇత్యాది శ్రుతులు ‘తమస్సు’ అని పేర్కొనినవి.

"బ్రహ్మవిదుత్త మమ్ " అను పదము పూర్వోక్త విశేషణములు రెండింటికిని తగిన వ్యక్తిని బోధించుచున్నది.

"బ్రహ్మ విదన్తీతి బ్రహ్మవిదః" బ్రహ్మను తెలిసికొనినవారు. వారిలో ఉత్తముడు, అనగా స్థితప్రజ్ఞుడు.

ఈ విషయమున శ్రుతులను పూర్వము ఉదాహరించినాము, అతనిని సమీపించుట యనగా "తమారాధ్య గురుం భక్త్యా ప్రహ్వః ప్రశ్రయసేవనైః” అని మున్ముందు చెప్పబోవు రీతిగను, “తద్విద్ధి ప్రణిపాతేన పరిప్రశ్నేన సేవయా" తగిన గురువునకు నమస్కరించి, ప్రశ్నించి, ఆయనసేవ చేసి ఆత్మతత్త్వమును గూర్చి తెలిసికొనుము అని భగవద్గీతలో చెప్పిన విధమున గురువును తనకు అభిముఖునిగా చేసికొనుట యని అర్ధము. ఈ విధముగ "అతో విము క్త్యే" ఇత్యాద్యష్టమశ్లోకార్ఠము ఇన్ని (7) శ్లోకములచే విశదీకరింపబడినది.

అవ. "అధికారిణమాశాస్తే ఫలసిద్ధిర్విశేషతః" అను శ్లోకములో పేర్కొనిన అధికారినిగూర్చి విపులముగా చెప్పుచున్నాడు.

The modern education system, like a well-oiled machine, runs on money. Academic centers advertise themselves at every opportunity to seek their "clients". In Sankara's time such an avarice was non-existent among gurus. They radiated their brilliance at anyone who sought it or not. A disinterested guru was still a possibility. So Sankara was advising to seek a kind-hearted (dayasindhum) guru who excelled in brahma vidya.

A sadhaka wanting to be a disciple of a capable guru is not a sign of weakness. These days anyone who can recite a few sanskrit slokas is considered as a guru and the world is infatuated with him. With modern technology, the voice of a preacher is magnified a million fold until everyone claims to "know" him personally. So following his advice is second nature. There are some youth who go about house hunting armed with a compass. When asked they say the on-line vaastu guru told them the front door should face the east.

A common misunderstanding is that a guru has to be older than the disciple. Bhakta Prahlada (Bhagavata, Skandha 7) taught his classmates about Sri Maha Vishnu, as a young lad. Same with Sankara, who didn't live very long and found acceptance as guru by septuagenarians. Everyone accepts that wisdom comes with age but few know that it is the experience that counts. An old sannyasi carrying out diurnal activities at the village outskirts all his life may not have seen an ocean and for such a person explaining an ocean could be a challenge. In the case of Sankara, when Bharati, the wife of a debator, Mandana Mishra, challenged him to explain conjugal relationship, he was at a loss for words. After seeking some time to answer her, Sankara with parakaya pravesa entered the body of a recently dead King Amaruka of Benares and experienced conjugal relationship with the queen in time to answer the debator's question. Such is the rigor and vigor of the jagat guru.

Should one be naturally born as guru? Some children attain maturity and wisdom much before they become adults. Bhakta Prahlada was blessed to listen to Narada maharshi's teachings while still in the mother's womb. Abhimanyu in Vyasa Bharata learnt about military warfare (padmya vyuha) in the womb. Similar cases exist in all religions, such as Tibetan budhism, with children recognized as saints, incarnates of god and so on. The Sankacharya peetha is offered to the most promising youngster in a generation based on the horoscope. Thus, child prodigies are gurus at a young age. It is their sanchita karma that paved way for their ascendance early in their life.

If the question is put differently as whether genes are responsible, then it requires closer examination. The ancient gurus were vegetarians, practiced non-violence, followed dharma, withdrew from civilian duties and pursued knowledge. Their sattvik personalities endeared them to the followers who were disinterested in the shenanigans of their leaders much like science fiction attracts those seeking an escape from mundane and insipid life. They felt the gods that the gurus described far exceeded the capabilities of their leaders who pale in comparison. It was to show the ruling class their proper place in the divine creation when they feel omnipotent. With tranquility and patience in discourse, the gurus were naturally accepted and welcomed by the followers. A true guru still is one sitting on a mountain all by himself, enjoying the scenery and contemplating over brahman, while brimming with knowledge to share with anyone out of his generosity and desire to uplift the suffering humanity.

After examining many factors that separate gurus from the rest, we still find it hard to accept a single guru for all times. In the olden days there were raja gurus whereby a king had his own guru. The devas had Bruhaspati as the guru while the asuras had Sukracharya. The raja guru was a titular position meaning he could be replaced when the king abdicated his throne. The question is Bruhaspati or Sukracharya a title, such as Manu and Indra, for the men of martya loka recognized with appellations for their noble acts? If so, then men occupying Bruhaspati and Sukracharya positions had to vacate their positions in deference to the more recent ones to ascend to their positions. What happens to the ones superannuated? Do they go into oblivion or merge with brahman?

Viveka Sloka 14 Tel Eng

	
అధికారిణమాశాస్తే ఫలసిద్ధిర్విశేషతః ।
ఉపాయా దేశకాలాద్యాః సంత్యస్మిన్సహకారిణః ॥ 14॥ (పాఠభేదః - సంత్యస్యాం)

adhikāriṇamāśāstē phalasiddhirviśēṣataḥ ।
upāyā dēśakālādyāḥ santyasminsahakāriṇaḥ ॥ 14॥ (pāṭhabhēdaḥ - santyasyāṃ)

ఫలసిద్ధి - ఫలముయొక్క సిద్ధి, విశేషతః - ముఖ్యముగ, అధికారిణం – అధికారిని, ఆశాస్తే - అపేక్షించును, అస్యాం - ఈ ఫలసిద్ధి యందు, దేశకాలాద్యాః - దేశము కాలము మొదలైనవియు, ఉపాయా- ఇతరోపాయములును, సహకారిణః- సహకారులుగ, సంతి - ఉన్నవి.

At the outset the success of a sadhaka depends on his particular mental or psychological make up. This is true even with tutelage under an extremely capable and kind-hearted guru who can teach the disciple the truths he learnt from his guru, and guide the disciple. The capability of a guru matters for the success of the disciple but not in its entirety

There is no perfect time to begin sadhana. Some seek sannyasa at a young age. Some attain vairagya at an advanced age or in vanaprastha. There is no set place either. One can be a sannyasi in his own home or withdraw to a secluded place by accepting sannyasa from a guru.

It is common to see parents overly concerned about their children's "milestones". They want their children to begin kindergarten studies at a young age and graduate from college in their 20's. Then they want to perform their marriage and expect their grand children. Such plans are fine but not necessary. Some children blossom late. They may marry when they are in their 30's after completing studies in a university. Or they may remain as bachelors in their spiritual quest. They can choose to adopt children or not have any children at all, and so on.

A sadhaka has none to blame but himself if, after being taught by a capable guru, falls off the apple cart. We see some false prophets who indulge in improper behavior with children and women when left to their own devices. No competent guru can take credit for that.

కర్మల ఫలము మనకు కనుపించునది. అందుచే

'యదాహ వనీయే జుహోతి'

ఆహవనీయమునందు హోమము చేయుటవలన;

'అశ్వస్య పదే జుహోతి'

అశ్వము పాదము పెట్టినచోట హోమము చేయవలెను.

'ప్రాచీనప్రవణే వైశ్వదేవేన యజేత'

ప్రాచీన ప్రవణమున వైశ్వదేవయాగము చేయవలెను;

‘సాయం జుహోతి ప్రాతర్జుహోతి'

సాయంకాలమునందును, ప్రాతఃకాలము నందును హోమము చేయవలెను;

'వసన్తే బ్రాహ్మణో అగ్ని నాదధీత'

బ్రాహ్మణుడు వసంతమునందు అగ్న్యాధానము ఇత్యాది శాస్త్రములు పేర్కొనిన వసన్తప్రాతఃకాలాది కాలములును, అశ్వపదాది దేశములుగూడ (ఫలమునకు) అసాధారణకారణము లని అంగీకరింపవలెను.

(ఆశంక) "యథాదర్శే తథాత్మని యథాస్వప్నే తథా పితృ లోకే, యథాప్సు పరీక్ష దదృశే తథా గంధర్వలోకే ఛాయాతపయోరివబ్రహ్మలోకే".

ఆత్మ నిర్మలమగు బుద్ధియందు అద్దములో కనబడి నట్లు స్పష్టముగ కనబడును. పితృలోకమునందు స్వప్నమునందువలె అస్పష్టముగ కనబడును, గంధర్వలోకమున నీటియందువలె ఇంకను అస్పష్టముగ కనబడును; బ్రహ్మలోకమున ఎండనీడలువలె వివిక్తముగ అతిస్పష్టముగ కనబడును;

"ఇహ చేద వేదీదథ సత్యమస్తి, న చేది హా వేది దథ మహతీ వినష్టః”

ఈ లోకమునందు బ్రహ్మ సాక్షాత్కా రమును పొందగలిగినచో ఈ మనుష్య జన్మకు సార్థకత్వమున్నది: పొందజాలకపోయినచో గొప్పవినాశనము కలుగును- ఇత్యాదిశ్రుతులు మనుష్యలోక బ్రహ్మలోకములే బ్రహ్మజ్ఞానమునకు తగు దేశములని చెప్పుచున్నవి.

ఋణత్రయమపాకృత్య మనో మోక్షే నివేశయేత్,

అనపాకృత్య మోక్షం రు సేవమానో ప్రజత్యధః.

మూడు ఋణములను చెల్లించినపిదప మనస్సును మోక్షమార్గమున నిలుపవలెను; వాటిని చెల్లింపకయే మోక్షమార్గమున ప్రవర్తించువాడు అధోగతిని పొందును.

బ్రహ్మచర్యం సమాప్య గృహీ భవేత్, గృహా ద్వసీ భూత్వా ప్రవ్రజేత్ -

బ్రహ్మచర్యమును పూర్తి చేసికొని గృహస్థుడు కావలెను. తరువాత వానప్రస్థుడై, అటుపిమ్మట సంన్యాసమును స్వీకరించవలెను. ఇత్యాది ప్రమాణముల ననుసరించి బ్రహ్మజ్ఞానమున కంతరంగమగు సంన్యాసమునకు కూడ విహితమగు కాలమున్నది. కావున బ్రహ్మజ్ఞానమునకు గూడ దేశకాలాద్య పేక్ష ఉన్నదిగదా?

(సమాధానము) ఇట్టి వాక్యము లున్నమాట సత్యమే. అయినను, చిత్తశుద్ధిలేని రాక్షసరాజగు విరోచనుడు బ్రహ్మలోకమునకు వెళ్లినను, పరమగురువగు బ్రహ్మనుండి ఉపదేశము పొందినను ఆత్మ జ్ఞానమును పొందజాలక పోయెను. మరియు

It was said that atma would be visible in the budhi (intellect) like a reflection from a mirror; in pitru loka, it would be blurry; in gandharva loka, it would be like the reflection from water with waves; in Brahma loka it would be clear as a shadow. This was illustrated in the Chandogya upanishad as an allegory.

Once the King of Asuras, Virochana, and the King of Devas, Indra, went to the ashram of Prajapati to receive atma gnana or self-discovery. At the end of their studies, after mistaking his body, his reflection in the water, and the agent in the deep sleep (sushupti), when there is no perception of any kind, as atma, Indra attained the correct knowledge. Whereas Virochana with self-aggrandizement declared that his body was atma forcing the Asuras to live in servitude to him. Thus Indra and Virochana came with different conclusions about atma when all else was the same. However, only Indra was triumphant.

This is true in the modern context as well. Some students will pass with higher grades and honors than others despite being taught by the same teacher and in the same curriculum. Indeed it is common to grade the students with alphabet soup. So even if the entire class deserves a high grade, still the teacher awards them variegated grades.

Though high grades from eminent professors open doors to better jobs, ultimately the performance of the graduate in the job matters. One can't rest on his academic laurels forever and must constantly retrain himself to achieve the ultimate success. Similarly sadhana is never ending, despite attaining enlightenment, requiring constant sravana (listening), manana (repetition) and nidhidhyasana (reminiscing) until it becomes second nature.

It is common to blame the teachers and curricula when a student fails to reach his goal. Still one can't dispute the value of education. Similarly to attain moksha, the marthya loka, which is despised because of the karma, is the most suitable launch pad. It is here only that we can receive the fruit of karma and the pathway to moksha is clearly laid out. Tapas (meditation), vairagya (renunciation) and sadhana are considered as possible only here.

A less stressed aspect of vedanta is that a mumukshu must repay the debt (runa) to parents, rishis and devas to attain moksha. It is because of our parents that we are here. So we are indebted to them foremost. The rishis offered us knowledge by passing on scripture through generations. The devas gave us everything else. Hence we are indebted to all of them.

Before accepting sannyasa, Sankara gave word to his mother that he would be on her bed side when the time came for her to die and perform the last rites. As he came to his mother's death bed to fulfill his promise, the neighbors thought as a sannyasi, who was expected to have transcended samsara, he was flouting his order in life by performing last rites for his mother. When he needed fire to light the pyre, no one came forward to offer nor for assistance. Somehow with divine intervention Sankara completed the rites and moved on. So it is clear that until the three runas are paid back, there would be no salvation even for the jagat guru.

'సంసారమేవ నిస్సారందృష్ట్వా సారదిదృక్షయా,

ప్రత్యజన్త్యకృతోద్వాహాః పరం వైరాగ్యమాశ్రితాః,'

సంసారము నిస్సారమని గ్రహించి కొందరు, సారమును (పరతత్వము) చూడవలెనను అభిలాషతో, వివాహము చేసికొనక, పరమవైరాగ్య వంతులై సంన్యసించుచున్నారు.

"యది వేతరథా బ్రహ్మచర్యాదేవ ప్రవ్రజేత్ గృహాద్వా

వనాద్వా; యదహరేవ విరజేత్ తదహరేవ ప్రవ్రజేత్ "

లేదా బ్రహ్మచర్యా శ్రమమునుండియే సంన్యసించవచ్చును; గృహస్థాశ్రమమునుండి లేదా వానప్రస్థాశ్రమమునుండి సంన్యసింపవచ్చును; ఏ దినమున వైరాగ్యము కలుగునో ఆ దినమునందే సంన్యసింపవచ్చును- ఇత్యాది ప్రమాణములననుసరించి, మున్ముందు చెప్పనున్న వైరాగ్యాది సాధన చతుష్టయ సంపత్తికలవానికి దేశకాలముల అపేక్ష లేదు అను అభిప్రాయముతో, దేశకాలములు కేవలము సహకారులు ప్రక్కనుండి ఉపకరించునవి మాత్రమే అని చెప్పబడినది.

కావుననే

'విద్వాన్ సంన్యస్త బాహ్యార్ధసుఖస్పృహః సన్'

అనువాక్యము శ్లో. 8 బ్రహ్మస్వరూపమున ఉండుట అనెడు మోక్షమునకు ప్రత్యక్షసాధనమగు సమ్యగ్దర్శన నిష్ఠ కొరకు, మోక్షసాధనమును ఉపదేశించు గురువును ఆశ్రయించి అతడు ఉపదేశించిన విషయముపై మానసమును నిలుపుటకై వివేక వైరాగ్యములు హేతువులని చెప్పినది.

ఇట్టి మనః స్థైర్యము శమ, దమ, ఉపరతి, తితిక్షా, శ్రద్ధలు లేనిచో లభింపదు. మోక్షేచ్ఛలేనిచో మోక్ష ప్రయత్నము సంభవింపదు. కావున “అతో విముక్త్యా" అను 8వ శ్లోకమున, బ్రహ్మజిజ్ఞాసకు సాధారణ హేతువులగు వివేక-వైరాగ్య- శమాది షట్క ముముక్షుత్వములు సూచితము లైనవి.

"తరతి శోక మాత్మవిత్ "

ఆత్మజ్ఞానవంతుడు శోకమును దాటును;

"తద్వి జ్ఞానార్థం స గురుమేవాభిగచ్ఛేత్ "

ఇత్యాది శ్రుత్యనుసారముగ 'శోకము' అను నామాంతరముగల బంధమును నశింపచేయగల్గిన సమ్యగ్ జ్ఞానము లభింపవలెనన్నచో సద్గురువు ఉపదేశించిన విషయమును మననము చేయుట తప్ప మరియే సాధనమును లేదను విషయము గూడ ఈ శ్లోకమున సూచితమైనది. 'అస్యాం' అనగా 'సిద్ధియందు' అని యర్థము.