Viveka Sloka 62 Tel Eng

శబ్దజాలం మహారణ్యం చిత్తభ్రమణకారణమ్ ।
అతః ప్రయత్నాజ్జ్ఞాతవ్యం తత్త్వజ్ఞైస్తత్త్వమాత్మనః ॥ 62॥ తత్త్వజ్ఞాత్తత్త్వ

శబ్ద జాలం - శబ్దసముదాయమనెడు, మహారణ్యం = మహారణ్యము, చిత్త భ్రమణకారణం = చిత్తమునకు విభ్రాంతిని కలిగించును, అతః - ఆ కారణమువలన, ఆత్మనః = ఆత్మయొక్క, తత్త్వం - తత్త్వము, తత్త్వజ్ఞాత్ - తత్త్వము నెఱిఁగిన వానినుండి, ప్రయత్నాత్ - ప్రయత్నపూర్వ కముగ, జ్ఞాతవ్యం = తెలియదగినది.

ఆచార్యోపదేశముద్వారా ఉపనిషద్రూప శాస్త్రము నుండియే ఆత్మ తత్త్వమును తెలిసికొనవలసి యున్నను శాస్త్ర కోలాహలమును ఆశ్రయింపరాదు.

"లోకవాసనయా....” ఇత్యాదిశ్లోకమున మున్ముందు (272వ శ్లో.) చెప్పనున్న విధమున శాస్త్రవాసన కూడ జ్ఞాన ప్రతిబంధకమే యని భావము.

అవ, అజ్ఞానమును నివర్తింపజేయునది జ్ఞానమే కాని మరి యేదియును కాదని చెప్పుచున్నాడు.

śabdajālaṃ mahāraṇyaṃ chittabhramaṇakāraṇam ।
ataḥ prayatnājjñātavyaṃ tattvajñaistattvamātmanaḥ ॥ 62॥ tattvajñāttattva

Doctors tell us that stress hormones are chemical messengers that play a crucial role in the body's response to stress. The primary stress hormones include cortisol, epinephrine (adrenaline), and norepinephrine, which help initiate the "fight-or-flight" response by increasing heart rate, blood pressure, and blood sugar levels.

Chronic stress can lead to the overproduction of these hormones, resulting in various physical and mental health issues. Techniques such as deep breathing and physical activity can help manage stress and maintain healthy hormone levels.

Similarly the sabda jala of mantras and slokas and so on in vedas, puranas, itihasas, etc. that Sankara is referring to in this sloka, can release anti-stress hormones, that equip one to cope with the challenges in life, by surrendering all stressors at the feet of the divine beings or through bhakti, but won't reveal the Self.

Another aspect Sankara is implying: the debates and war of words among the six schools of Indian philosophy:

• Nyaya: Focuses on logic and epistemology.
• Vaisheshika: Emphasizes metaphysics and the nature of reality.
• Samkhya: A dualistic philosophy that distinguishes between consciousness and matter.
• Yoga: Centers on the practice of meditation and physical postures for spiritual growth.
• Mimamsa: Concerned with the interpretation of vedic texts and rituals.
• Vedanta: Explores the nature of reality and the self, based on the upanishads.

For a newcomer to Sankara's advaita the dialects of the extant philosophies can be more than overwhelming. For instance, an atheist thinks body is the atma; a baudha says atma is the perceiver between thoughts; some say atma is the same as budhi; others equate atma with consciousness;vedanta arrives at atma with neti-neti (not this, not this) prakriya . Since Sankara dealt with them at great lengh in his writings, there is no need for a newcomer to analyze them and merely suffice to know that these schools provide diverse insights into the nature of existence and consciousness, forming the foundation of Indian philosophical thought.

Viveka Sloka 61 Tel Eng

అవిజ్ఞాతే పరే తత్త్వే శాస్త్రాధీతిస్తు నిష్ఫలా ।
విజ్ఞాతేఽపి పరే తత్త్వే శాస్త్రాధీతిస్తు నిష్ఫలా ॥ 61 ॥

పరే తత్త్వే = పరతత్త్వము, అవిజ్ఞాతే - తెలియబడనిదగు చుండగా, శాస్త్రాధీతి = శాస్త్రాధ్యయనము, నిష్పలా - వ్యర్థము, పరే తత్త్వే = పరతత్త్వము, విజ్ఞాతే అపి = తెలిసినను, శాస్త్రాధితిః = శాస్త్రా ధ్యయనము, నిష్ఫలా- వ్యర్థము.

పరే = కాలత్రయా బాధ్యమగుటచేతను, స్వయంప్రకాశానంద రూపమగుటచేతను, జడదుఃఖాది రూపమును, దేహము మొదలు మాయ వరకును గల మిథ్యాభూతములగు సకల కార్య కారణముల కంటె ఉత్కృష్టమైనదియు, దానియంతకును అధిష్ఠానమగు నిర్గుణబ్రహ్మ తత్త్వము,

అవిజ్ఞాతే = సాక్షాత్కరింపబడక పోయినచో, శాస్త్రాధీ తిస్తు = అర్థ విచారము వరకును ప్రవర్తించు వేదాన్తాధ్యయనము కూడ వ్యర్థమే.

ఏ ఫలమును పొందుటకై విచారము శాస్త్రముచే విహిత మైనదో అది లభింప నంతవరకును ఆ విచారము వ్యర్థమే. జన్మాంతర మునందు చేసిన సాధనముచే, గర్భమునందున్నప్పుడే వామదేవుడు పరతత్వమును తెలిసికొనగల్గెను

ఆ విధముగ సాక్షాత్కార రూపమగు ఫలము లభించిన పిమ్మట గూడ శాస్త్రాధ్యయనము చేయవలసిన పనిలేదని భావము.

అవ. మహారణ్యమును ప్రవేశించిన పురుషుడు దిక్కులు తెలియక వ్యర్థముగ తిరుగాడును.

అట్లే కేవలము శబ్దజాలాత్మకమగు శాస్త్రముకూడ మనోవిక్షేపమును మాత్రమే కలిగించును గాన, తన్నిష్టత్వమును విడచి, పరమాత్మ సాక్షాత్కారవంతుడగు గురువునుండి ఆత్మ యథార్థ స్వరూపము ప్రత్యక్షమగునట్లు తెలిసికొనవలెను అని చెప్పుచున్నాడు.

avijñātē parē tattvē śāstrādhītistu niṣphalā ।
vijñātē'pi parē tattvē śāstrādhītistu niṣphalā ॥ 59॥

Hindus often ask: Who are pitru devatas? Is pitru dosha (blemish) caused due to the pitru devatas being unhappy? How many generations of ancestors are counted as pitru devatas?

The main refrain here is deceased ancestors like grand-father, great grand-father, etc., whether maternal or paternal, are pitru devatas which is a collective term for: pitru patis, pitru ganas and chira putrus . In ancient Roman belief the souls of dead ancestors, worshiped as benevolent spirits, are called manes. After the passing of an elder in the family, the son(s) offer food and water to his soul at periodic intervals (annually), so that he feels remembered. The embodied pitru ganas carry the offerings to the (human) ancestors. This means there are disembodied pitru ganas who carry the offerings by devatas to devas.

As per Manusmriti Lord Vishnu instituted this system and empowered some devatas so that the creation can prosper and obtain his complete blessing. The shradha or annual offering to ancestors is necessary for those aspiring for a rebirth with an improved condition.

(You can click on the arrows)

• Pitru patis
  • Yama:the god of death
  • Chandra: the moon and giver of soma to the pitrus
  • Kavyavaha: he is one of the 49 agnis. As per the Vayu Purana, he is the grandson of agni and son of pavamana (god of air). The purana describes him as the agni of pitrus, which gives the kavya or offering to them (in the Pindapitryajna or Pindadanam)
• Pitru ganas
  • Amurta ganas (unembodied)
    • Somashadas:They are the children of Maharishi Virat. These are the devatas who accept the shraddha rituals done by another group of devatas known as Sadhyas.
    • Agnishvatas: They are the children of Maharishi Marichi. These are the devatas who accept the shraddha rituals done by other devatas.
    • Barhishadas:They are the children of Maharishi Atri. These are the devatas who accept the shraddha rituals done by:Suparnas, Kinnaras, Gandharvas, Uragas, Rakshasas, Daityas, Danavas.
    • The Mahabharata 2.11 calls them as Vairajas (sons of Viraj), Agnisvāttas and Garhapatyas respectively.
  • Murta ganas (embodied)
    • Somapas:These are the devatas who are the children of Maharishi Kavi. The shradha rituals of brahmana (brahmin) son(s) will be accepted by them; they look like chandra (moon) of sharatkaala (Autumn season).
    • Havirbhujas: The pitru devatas are the children of Maharishi Angiras. The shradha rituals of kshatriya (warrior) son(s) will be accepted by them; their body color is similar to Rising Sun.
    • Ajyaparas:These pitru devatas are the children of Maharishi Pulastya. The shradha rituals of vaishya (merchant) son(s) will be accepted by them; their body color is similar to blazing fire.
    • Sukalas: These devatas are also pronounced as Sukalis. These pitru devatas are the children of Maharishi Vashishtha. They will accept the shradha rituals of shudra (working class) son(s); their body color is similar to raining cloud
    • These are also referred respectively as: pooru (jyotirbhasa loka); bhasvara (mareechi garbha loka, manasa putrika: yasoda); vasuvu (manasa putrika:mavaidhatri, kamadi loka); sukalu (manasa loka).
• Chira pitrus
  • Totally there are thirty one Chirapitrus:viśva, viśvabhuk, ārādhya, dhān’ya, dharma, sanātana, bhūtida, bhūtikr̥t, bhūti, vara, varēṇya, varada,tuṣṭida, puṣṭida, viśvapātā, dhātā, kalyāṇa, kalyātāṅkartā, kalya, kalyatarāśraya, kalyatāhētu, anagha, mahāḥ, mahāmahāḥ, mahātējāḥ , matimān‌, phalaprada, sukhada, dhanada, dharmada, bhūtida

Sankara, before leaving home to take sanyasa, promises his mother that he will arrive, no matter where he is, when she calls him from her death bed. The legend has it that he fulfilled his promise by conducting the last rites that hinduism prescribed, even though he was an advaiti and a sannyasi. This shows the importance of the last rites for a hindu to be performed by the son no matter how far or how accomplished he is. If one fails to do so, he will accrue pitru dosha or ire of the ancestors and devatas.

Notably, Japanese following shinto, perform ancestor worship in order to respect the forerunners who gave their lineage.

Other cultures honoring and respecting the ancestors are:

• Calan Gaeaf-Wales
• Paganito-Philippines
• Shi Ceremony-China
• Megalithic Tombs-Europe
• Day of the Dead Festival-Mexico
• Vodun-Ghana
• Pchum Ben-Cambodia
• Samhain-Scotland
• Halloween-USA

This leads to pitru tarpanas that are specific to hindus. A tarpana is an offering to the departed souls in the family, so that they feel remembered and revered. Some smritis recommend daily tarpanas with water and tila (sesame/gingely seeds) at noon. Others say one can do it during the two-week period that usually falls in September called pitru paksha. During the tarpana the devas, the departed souls of the family, et al. are remembered by reciting several mantras. A simple tarpana is to recall the names of the departed along with their gotras (the progenitor rishis) while holding tila in palm and pouring water over it.

Viveka Sloka 60 Tel Eng

వాగ్వైఖరీ శబ్దఝరీ శాస్త్రవ్యాఖ్యానకౌశలమ్ ।
వైదుష్యం విదుషాం తద్వద్భుక్తయే న తు ముక్తయే ॥ 60 ॥

వాగ్వైఖరీ = వాగ్వైఖరియు, శబ్ద ఝురీ - శబ్ద ప్రవాహము, శాస్త్ర వ్యాఖ్యాన కౌశలం = శాస్త్రములను వ్యాఖ్యానము చేయుటయందు నేర్పు, ఈ విధమైన, విదుషాం = విద్వాంసుల యొక్క, వైదుష్యం = పాండిత్యము, తద్వత్ వీణావాదనాదికము వలెనే, భుక్తయే = భుక్తి కల్పించుటకే కాని, ముక్తయే తు - ముక్తి కొరకు మాత్రము, న= కాదు.

వాగ్వైఖరీ=సరళ పద బంధములతో కూడిన వాళ్లు, శబ్దఝురీ= అడ్డులేకుండ ప్రవహించుచున్న వాక్కు. శబ్దప్రవాహమనగా వాక్ప్రయోగమునందు చాతుర్యము, శాస్త్ర వ్యాఖ్యాన కౌశలం.

పదచ్ఛేదః పదార్ధోక్తిః విగ్రహో వాక్యయోజనా,

ఆక్షేపస్య సమాధానం వ్యాఖ్యానం పంచలక్షణమ్.

పదచ్ఛేదము, పదముల అర్థమును చెప్పుట, సమాసాదుల విగ్రహ వాక్యములను చెప్పుట, వాక్యమును అన్వయించుట, ఆక్షేపమునకు సమాధానము చెప్పుట అని వ్యాఖ్యానమునకు ఐదులక్షణములు అని చెప్పిన విధమున శాస్త్రార్థమును చెప్పుటలో ప్రావీణ్యము.

ఈ విధమైన పండితుల పాండిత్యము కూడ వీణావాదనాదికము వలె, వారికి కీర్తిని సంపాదించి భుక్తిని కల్గించును. ముక్తికి మాత్రము ఉపయోగింపదు. పూర్వోక్తాత్మ సాక్షాత్కార మొక్కటియే కారణము అని భావము.

అప. (ఆశంక) తాత్కాలికముగ సౌఖ్యమును కలిగించు వైణికుల నేర్పు ఎక్కడ? వినిన పిమ్మట గూడ బాగుగ అంతఃకరణము నందు ప్రవేశించి ఆనందమును కల్పించుటకు సమర్థమైన పండితుల పాండిత్య మెక్కడ? అందుచే పాండిత్యమును తద్వత్ అని వీణా వాదన కౌశలముతో పోల్చుట యుక్తముకాదని ఆశించినచో-

(సమాధానము) రెండిటికి అభేద మున్నచో ఉండవచ్చును. అయినను ఆత్మ తత్త్వ సాక్షాత్కారము లేనంతవరకు శాస్త్రాధ్యయనము, దానివలన కలిగిన ప్రావీణ్యము, మోక్షఫలము నీయజాలవని చెప్పుచున్నాడు.

vāgvaikharī śabdajharī śāstravyākhyānakauśalam ।
vaiduṣyaṃ viduṣāṃ tadvadbhuktayē na tu muktayē ॥ 60॥

It was said that "silence is golden". Those who agree with it are overlooking the 4 stages of speech as per the scientists: (i)Conceptualization: speaker thinks of what he or she is going to say as reaction to external stimuli; (ii)Formulation: speaker thinks of the particular words that are going to express their thoughts; (iii)Articulation: speaker physically says what he or she has thought of saying. It involves the training of motor speech organs such as the lungs, larynx, tongue, lips, and other vocal apparatuses; and (iv)Self-Monitoring: speaker reflects on what he or she has said and makes an effort to correct any errors in his or her speech.

As per the Yogasastra also speech involves 4 stages called para, pasyanti, madhyama, and vaikhari. One need not be overly concerned that the scientists copied the Yogasastra and consider it as a compliment. The important thing to note is Sankara is referring to the final stage of speech called vaikhari which is the expression of thoughts in highest degree.

Sankara is saying vedantins indulging in polemics are not guaranteed liberation. They may be experts at rhetorical devices: understanding the roots of words, isolation of grammatical constructs, metaphors, etc. If not, all linguists, excelling in analyzing speech, whether spoken or written, will be the first ones to qualify for liberation with a modicum of vedanta.

So is Sankara advocating silence or maunam? He is saying speech, expression in general, may earn one livelihood and fame, so it is not to be shunned. Indeed Sankara himself composed prolifically by dictation to his disciples. If he were to adopt mouna, we would be very much poorer as his vangmaya or literary corpus is so vast and far reaching.

One can ask where is the comparison of a musician, as Sankara referred to in the previous sloka, and an orator of vedanta? We know that Sankara challenged the famed vedantins, who were logicians in their own right, of his era like Mandana Misra for debates. Wherever he went up north, he debated with the local logicians. His aim was to unify them but not to claim superiority as a vedantin. It is incidental that he was recognized as the foremost vedantin by Kashmiri saivaitess.. So vedanta strictly is not the same as a skill that is physical in nature.

Vedanta requires a sharp mind and Occam's razor to dissect the vedic knowledge and separate the unchanging truth from the fleeting thoughts and expressions. The culmination of vedanta is the realization of mahavakya or 'thou art that'. There are many who disagree or don't consider themselves as ready to share a dais with the paramatma. There are those who accept atma but don't believe in reincarnation. The strong baudhas who believe in sunyavada or every thing manifests from void and returns to void, are to be contended with.

Viveka Sloka 59 Tel Eng

వీణాయా రూపసౌందర్యం తంత్రీవాదనసౌష్ఠవమ్ ।
ప్రజారంజనమాత్రం తన్న సామ్రాజ్యాయ కల్పతే ॥ 59 ॥

వీణాయా - వీణ యొక్క, రూపసౌన్దర్యం - రూపముయొక్క సౌందర్యము, తంత్రీ వాదన పౌష్టవం - తంత్రులను మ్రోగించుటలో పౌష్ఠవము, ప్రజారంజన మాత్రం - ప్రజారంజనమునకు మాత్రమే ఉపయోగించునది, తత్ = అది, సామ్రాజ్యాయ = సామ్రాజ్యము సంపాదించుట కొరకు, నా కల్పతే = ఉపయోగింపదు.

“రాజా ప్రకృతిరంజనాత్” అని చెప్పిన విధముగ ప్రజలను రంజింపచేయువాడు రాజు -

ఒక వైణికుడు ఆకారముచే జనమనోహరముగానున్న వీణను తీసికొని, దాని తీగెలను బాగుగ మ్రోగించినచో సుందరమగు వీణను చూచియు, తంత్రీవాదనమును వినియు ప్రజలు రంజింపబడవచ్చును.

అయినను, ఆ విధముగ రంజింప చేయుట ఆ వైణికుడు సమ్రాట్టు అగుటకు ఉపకరించదు.

ఆత్మైక్యబోధము లేనిచో యోగశాస్త్రాది జన్యమగు జ్ఞానముగాని, కర్మగాని, ఉపాసనముగాని కైవల్యమునకు ప్రత్యక్షముగ ఉపకరింపవు.

"రూపసొందర్యం" అనగా సుందర రూపము అని యర్థము. తంత్రులను మ్రోయించుటలో వైణికునకు గల నేర్పు ప్రజారంజన మాత్రమునే చేయునుగాని వానికి రాజత్వమును సంపాదింపజాలదని యర్ఠము.

అవ. కేవల శబ్ద శ్రవణ మాత్రముచే మనోరంజనము చేయువారి విషయము చెప్పి, ఇపుడు, అర్థతః కూడా ఎవరు మనోరంజనము చేయుదురో వారికిగూడ పూర్వోక్తజ్ఞానము లేనిచో ముక్తి లేదని చెప్పుచున్నారు.

vīṇāyā rūpasaundaryaṃ tantrīvādanasauṣṭhavam ।
prajārañjanamātraṃ tanna sāmrājyāya kalpatē ॥ 59॥

The question is: should we worship an idol or the divine qualities represented by the idol? This is applicable to yogis and devotees alike. Some believe that bathing in Ganga will cleanse the sins. Ganga Devi when beseeched by King Bagheeratha to come to earth initially refused as she would have to bear the sins of bathers. The King assured her that noble people, when they bathe in her waters, would cleanse the river itself.

To do idol worship or not is about saguna (with attributes) or nirguna (attribute free). Some gurus say paramatma is nirguna. What they mean is paramatma is free from defects. While reciting ashtakas we praise those qualities that are considered as benign and therefore attribute them to paramatma. In other words, we appeal to the good qualities of paramatma and pray to him that they be bestowed on us.

What about fulfilling wishes that have nothing to do with gunas? For instance, in namakam the devotee is praising Lord Siva. When it comes to chamakam the devotee is laying down a list of wishes. Putting the two together, the Lord is cajoled to fulfill the desires of the devotee.

This raises the next question, should we pray to paramatma without expecting anything in return? Some devotees pray for world peace, timely rains, etc. that are unselfish. Just as a cloud doesn't discriminate against the objects it rains on and the sun shines on all objects regardless of their identities, the devotees praying without selfish desires are thought to be the dearest to paramatma. It can also be reasoned that with world peace comes prosperity that trickles down to the devotee. Similarly a farmer praying for timely rains will benefit indirectly along with other farmers in his neighborhood.

In this sloka, Sankara is implying the noblest of all, gnana as opposed to karma, should be the one prayed for to attain liberation. He gives the example of a king who is an expert musician, but if all of his subjects are in penury, then his musical skills can't alleviate their hunger. The king should realize with gnana that his kingdom will be prosperous.

Many sadhakas think bhakti alone can bring them liberation. This is like learning the alphabet. By learning only the alphabet, one can't enter a university. On the other hand, without the knowledge of the alphabet one can't graduate from school. A student excelling in school has the necessary qualification to enter the university only, just as stepping stones can lead up to Mt. Everest. The graduation from the university or reaching the peak of Mt.Everest depend on any number of factors that are orthogonal to the initial conditions.

Similarly, a sadhaka can be a consummate cook, recite the vedas and write exquisite poetry, thereby pleasing a temple deity with tasty prasada and visitors with his scholarly speeches. But none of these can liberate him. They can only serve as means to the destination. Hence it is said bhakti should lead to gnana.

Viveka Sloka 58 Tel Eng

ఆత్మజ్ఞానమహత్త్వము

న యోగేన న సాంఖ్యేన కర్మణా నో న విద్యయా ।
బ్రహ్మాత్మైకత్వబోధేన మోక్షః సిధ్యతి నాన్యథా ॥ 58 ॥

యోగేన - యోగశాస్త్రముచే, న - కాదు, సాంఖ్యేన - సాంఖ్య శాస్త్రముచే, న - కాదు, కర్మణా - యజ్ఞాదికర్మచే, న = కాదు, విద్యయా - సగుణోపాసనా రూపమగు విద్యచే, న - కాదు, మోక్షః = మోక్షము, బ్రహ్మాత్మైకత్వ బోధేన = బ్రహ్మాత్మైకత్వ జ్ఞానముచేతనే, సిధ్యతి - సిద్దించును, అన్యథా = మరియొక విధముగా, న = కాదు,

మోక్షః = బ్రహ్మస్వరూపముతో ఉండుట అను లక్షణము గల మోక్షము, బ్రహ్మాత్మైకత్వబోధేన - బ్రహయొక్కయు ఆత్మయొక్కయు ఏకత్వము, అనగా అభేదము, దానియొక్క, బోధః = సాక్షాత్కా రము, దానిచే, సిధ్యతి= అభివ్యక్తమగును, మరియొక ప్రకారముచే సిద్ధింపదు.

ఆ ఇతరప్రకారములనే విశదీకరించుచున్నాడు. బేధమును బోధించు యోగశాస్త్రమువలన కలిగిన జ్ఞానముచే మోక్షము సిద్ధింపదు. లేదా చిత్త వృత్తి నిరోధరూపమగు యోగముచే మోక్షము రాదు అని యర్థము.

ఇట్లే, సాంఖ్యేన: నానాత్మవిషయకమయి కపిల మహర్షిచే రచితమైన సాంఖ్య శాస్త్రమువలన కలిగిన జ్ఞానముచే గూడ, మోక్షము సిద్ధింపదు. కర్మణా - పూర్వకాండ విహితముగు యజ్ఞాదికర్మచే గూడ, సిద్ధించదు.

విద్యయా - ఉపనిషత్తులలో విహిత మైనదైనను సగుణోపాసనా రూపమగు విద్య చేత గూడ కైవల్యరూప మగు మోక్షము సిద్ధింపదు.

యోగ సాంఖ్య శాస్త్రముల వలన కలుగు జ్ఞానము భేదవిషయకమైనది.

శ్రు. "యదా హ్యేవైష ఏతస్మిన్ను దర మన్తరం కురుతే అథ తస్య భవతి" ఈ ఆత్మస్వరూప విషయమున ఏ మాత్రము భేద బుద్ధి చేసినను అతనికి భయమే కలుగును అని చెప్పిన విధముగ యోగసాంఖ్యాది శాస్త్ర జన్య భేద జ్ఞానము ఏ మాత్రము అభయస్థితి ప్రాపకము కాజాలదు.

శ్రు. నాస్త్యకృతః కృతేన - కృతకమగు కర్మచేత అకృతకమగు మోక్షముకలుగదు.

శ్రు. "అమృత త్వన్య నాశాస్తి విత్తేన - ధనముచే, అనగా ధనసాధ్యమగు కర్మచే, అమృతత్వమును ఆశించుటకు వీలులేదు -- అను శ్రుతులు కర్మ నిత్యమగు మోక్షమును వ్యంజింపజాలదని చెప్పుచున్నవి.

శ్రు. “స స పునరా వర్తతే" అను శ్రుతి మోక్షము నిత్యమని బోధించుచున్నది.

సః - బ్రహ్మ లోకమునకు వెళ్లిన సగుణోపాసకుడగు పురుషుడు, మరల, నావర్త తే= సంసారవంతుడు కాడు; మరల జన్మపొందడు అని అర్థము.

అట్లు, పునరావృత్తి రాహిత్యమునకు కారణము ముక్తత్వమే. బ్రహ్మస్వరూపమున ఉండుటయే ముక్తత్వము.

శ్రు. యో వై భూమా తదమృతమ్ - సర్వవ్యాప్త మగు ఏ ఆత్మకలదో అది నాశరహితము.

"సత్యం జ్ఞాన మనన్తం బ్రహ్మ " - బ్రహ్మ సత్యరూపము, జ్ఞానరూపము, అనంతము,

శ్రు. "నిత్యో నిత్యానామ్" - అనిత్యములగు పదార్థముల నడుమనున్న నిత్యపదార్థము ఆత్మయే

ఇత్యాది శ్రుతిశతములచే బ్రహ్మ నిత్యమని చెప్పబడుటచే తత్స్వరూపమగు మోక్షము కూడ నిత్యము.

శారీరక మీమాంసాశాస్త్రము చివరి అధికరణభాష్యమున

"సమ్యగ్ జ్ఞానముచే నశించిన అజ్ఞానముకలవారును, నిత్యసిద్ధమగు మోక్షమునం దాసక్తి కలవారును అగువారికి అవృత్తి రాహిత్యము సిద్ధమే; అట్టి వారిని ఆశ్రయించుటచే సగుణోపాసకులకు గూడ అనావృత్తి సిద్ధంచును"

అని చెప్పబడినది. అందుచే, బ్రహ్మలోకమునుపొంది, ఆత్మ సాక్షాత్కారమును సంపాదించిన వారికి అచటనే కైవల్యరూపమగు మోక్షము వచ్చును అను విషయము…

శ్రు. తే బ్రహ్మలోకే తు పరాన్త కాలే,

పరామృతాత్పరీముచ్యన్తి సర్వే."

శ్లో|| బ్రహ్మణా సహ సర్వే సంప్రాప్తే ప్రతిసంచరే

పఠస్యాన్తే కృతాత్మానః ప్రవిశన్తి పరం పదమ్.

"సగుణోపాసనచేసి బ్రహ్మలోకమును చేరినవారు మహా ప్రళయమున మోక్షమును పొందుదురు."

“వారందరును ఆత్మసాక్షాత్కారము పొందినవారై మహాప్రళయము వచ్చినపుడు బ్రహ్మతో కూడి మోక్ష మును పొందుదురు" ఇత్యాది శ్రుతిస్మృతులవలన తెలియుచున్నది.

పరానుృతాత్ = వేదాన్త విచార జనితమగు ఉత్కృష్ట జ్ఞానము వలన, కృతాత్మానః = ఆత్మసాక్షాత్కారము పొందినవారు.

కవచము (చొక్కా) మొదలగువాటి వెనుక మరుగు పడిన బంగారు ఆభరణమును వెదకి వెదకి అలసిపోయినవాడు " ఇదిగో, ఇది నీ కంఠమునందే ఉన్నది, ఎందుకు భ్రాంతిపడెదవు?" అని అప్పుడెవ్వడైన చెప్పగా, పోయినది దొరకినట్లు భావించును.

ఆప్తవాక్యమువలన కలిగిన జ్ఞానము ఉన్న వస్తువునే అభివ్యక్తము చేయుచున్నది. అట్లే గురూపదిష్టములగు 'తత్త్వమసి' ఇత్యాది మహావాక్యముల వలన కలిగిన సాక్షాత్కారము గూడ నిత్యసిద్ధముగనే ఉన్న బ్రహ్మభావరూపమగు మోక్షమును అభివ్యక్తము చేయుచున్నది.

కావున మోక్షము జ్ఞాన జన్యమని శంకింప కర్ణుడు మొదటి నుండియు కుంతీ కుమారుడే. కాని చిన్న తనమునుండియు అతనిని రాధ పెంచుటచే ఆతడు రాధేయుడ నని అనుకొనుచుండెను. తరువాత కుంతి చెప్పగనే కౌంతేయుడనని తెలిసికొనెను.

తావన్మాత్రముచే ఈ కౌంతేయత్వము అతనికి క్రొత్తగ రాలేదు. ఇక నేమనగా పూర్వము తెలియనిది ఇపుడు తెలిసినది. ఇచటగూడ అట్లే తెలిసికొనవలెను.

ఇంకను ఎట్లనగా – "ఆత్మానం మానుషం మన్యే రామం" అని చెప్పినట్లు శ్రీరాముడు తాను మానవుడనియే అనుకొనుచుండెను.

బ్రహ్మదేవుడు "ఏక శృంగో వరాహస్త్వం” ఇత్యాది వాక్యములచే నీవు మహావిష్ణువని చెప్పినపుడాతడు తాను మహావిష్ణువే అని స్వస్వరూపమును తెలిసి కొనెనే కాని అతనికి పూర్వము లేని మహావిష్ణుత్వ మిపుడు క్రొత్తగ రాలేదు.

ఈ వాక్యములు అతని మహావిష్ణుత్వమును అభివ్యక్తము చేసినవి. ఇక్కడ కూడ అట్లే అని తెలియవలెను.

అట్లే కర్మఫలము ఉత్పాద్యముకాని, అప్యముకాని, సంస్కార్యము కాని, వికార్యముకాని కావలెను.

ఉదాహరణమునకు యాగమువలన స్వర్గము ఉత్పన్నమగుచున్నది గాన స్వర్గరూపమగు ఫలము యాగము వలస ఉత్పాద్యము - కొత్తగ పుట్టుచున్నది.

అధ్యయనము చేయుటచే శబ్దరాశి రూపమగు వేదము పొందబడుచున్నది. కావున వేద రూప ఫలము ఆప్యము.

హోమమునకై ఉపయోగించు వ్రీహులపై (ధాన్యముపై) నీళ్లు చల్లుటచే సంస్కారము కలుగుచున్నది. కావున ఇచట ఫలము సంస్కార్యము.

ధాన్యము మొదలగువాటిని దంచుటదే పొల్లు పోవుటవంటి వికారము కలుగుచున్నది. కావున ఇచట ఫలము వికార్యము.

మోక్షము నిత్యము గాన ఉత్పాద్యము కాదు. స్వరూపముగాన, ఆత్మ సర్వదా పొందబడియే యున్నదిగాన, అప్యము కాదు. నిత్యశుద్ధబ్రహ్మ స్వరూపముగాన సంస్కార్యము కాదు, నిర్వికార బ్రహ్మరూపముగాన వికార్యము కాదు.

ఈ విషయమును భగవత్పాదులు సమన్వయ సూత్ర భాష్యమున విస్తృతముగ విశదీకరించిరి. కావున కర్మఫలములుగా చెప్పదగిన ఉత్పాద్యత్వ, ఆప్యత్వ, సంస్కార్యత్వ, వికార్యత్వములలో ఏ ధర్మమును మోక్షవిషయమున కుదురదు గాన మోక్షము కర్మవలన లభించునది కాదు అని అర్థము.

శ్రు. "విద్యాం చా విద్యాం చ',

శ్రు, "విద్యయా తదారోహతి"

ఇత్యాదులలో విద్యా శబ్దము ఉపాసనార్థమున ప్రయోగింపబడినది. కావున ఇచట గూడ 'విద్యా' పదమునకు ఆత్మవిద్యా భిన్నమగు అపరవిద్య అని యర్ధము. ఆ అపరవిద్య వలన బ్రహ్మ స్వరూపముతో ఉండుట అను లక్షణము గల మోక్షము సాక్షాత్తుగ లభింపదు అని యర్థము.

అవ, మోక్షము బ్రహ్మాత్మైక్యజ్ఞానము వలననే కలుగును కాని మరియొక ఉపాయముచే కలుగదు అను విషయమును దృష్టాంతమును చూపి విశదీకరించుచున్నాడు.

na yōgēna na sāṅkhyēna karmaṇā nō na vidyayā ।
brahmātmaikatvabōdhēna mōkṣaḥ sidhyati nānyathā ॥ 58॥

In Ramayana it was said Sri Rama thought he was always a human until reminded by Lord Brahma that he was none other than Lord Vishnu. Karna in Mahabharata considered himself as the son of Radha or Radheya until Kunti confessed to her motherhood and called him Kounteya or the son of Kunti. Both Rama and Karna didn't acquire anything new. Just as an expert sculptor removes what is not in his imagination as the final image is already embedded in the stone, Rama and Karna were revealed what had always been there before.

Similarly realizing one's atma won't change his physical make up. Unlike a yagna done to fulfill a wish, the gnana (knowledge) about atma, also known as Brahma gnana, won't yield ready fruit. The attainment of moksha (liberation), that is always available for everyone, will be the reward.

Like a person searching for an ornament that has always been around his neck, the atma gnana is ever present, here and now.

Sankara, on the other hand, enumerates all the means by which atma gnana can't be attained such as: yoga, sankhya philosophy, vocational knowledge, performance of yagnas and other karma specified in the vedas, and idol worship. By that he means perfection in them won't de facto translate to moksha.

The practice of ashtanga yoga or chitta-vritti-nirodha (control of mind and senses) founded by Sage Patanjali was ruled out as liberation. That means, people practicing yama, niyama, etc., pranayamas and asanas are not automatically promoted to moksha.

At the foundation of vedanta is sankhya philosophy, enunciated by Sage Kapila, that posits creation and the associated activities are the amalgamation of prakriti and purusha where the former is insentient and spurred into action by the latter. Without prakriti the purusha is not dynamic and vice versa. This is essentially dualism which Sankara rules out as moksha, for, the advaitin sees prakriti as an attribute of purusha just as magic is to a magician.

Similarly bhakti (devotion), vedic rituals (upasana), charitable acts, etc. won't matter for the attainment of moksha

In other words, the train to Kasi is not Kasi but a means of transport to reach Kasi. So, to be sure one is not disappointed, the various paths mentioned by Sankara are conducive to enlightenment though by themselves they can't provide it.

Viveka Sloka 57 Tel Eng

అవిద్యాకామకర్మాదిపాశబంధం విమోచితుమ్ ।
కః శక్నుయాద్వినాఽఽత్మానం కల్పకోటిశతైరపి ॥ 57 ॥

అవిద్యాకామకర్మాది పాశబంధం - అవిద్య, కామము, కర్మ మొదలగు పాశములయొక్క బంధమును, విమోచితుమ్ - విడిపించుటకు, ఆత్మానం వినా – తానుతప్ప, కః = ఎవరు, కల్పకోటిశతై రపి - వందల కొలది కోట్ల కల్పముల చేతనైనను, శక్నుయాత్ = సమర్థుడగును?

అవిద్యాదులలో పూర్వపూర్వము ఉత్తరోత్తరమునకు హేతువు. స్వస్వరూపము తెలియకపోవుటచే (అవిద్యచే) బాహ్యవస్తువులపై కామమేర్పడును. దానివలన ప్రవృత్తి ఏర్పడును.

సాక్షాత్కారమును పొందినవారు ఏమియు కోరరుకదా!

శ్రు. “కృతాత్మనస్త్విహైవ సర్వే ప్రవిలీయన్తి కామాః”, 

“రసో అ స్యన్య పరం దృష్ట్వా నివర్తతే"

"ఆత్మజ్ఞానము పొందినవాని కామము లన్నియు ఇక్కడనే అణగి పోవుచున్నవి.” ఆత్మను చూచిన పిమ్మట విషయతృష్ణ కూడ నశించును అని శ్రుతిస్మృత్యాదికము చెప్పుచున్నది. కామము లేనిచో కర్మ ఎక్కడిది?

 "యద్యద్ధి కురుతే జన్తుః  తత్తత్కామన్య చేష్టితమ్”

ప్రాణి ఏ పనిచేసినను, అది అంతయు కామ చేష్టయే అని స్మృతి వాక్యము.

కావున అజ్ఞానము, ఆశ, ధర్మాధర్మములు అనెడు పాశములచే నేర్పడిన బంధమును, అనాత్మా ధ్యానమును, విమోచితుం = ఆత్మ సాక్షాత్కారము లేకుండగనే విడచుటకు, కల్పకోటి శతైరపి - కల్పము యొక్క కోటులు, వాటి యొక్క శతముల చేత కూడ, తాను తప్ప మరెవ్వరు సమర్థులు? అని అర్థము.

56వ శ్లోకములో చెప్పి నట్లు స్వస్వరూపమును తానే సాక్షాత్కరించు కొనవలసి యుండుటచే, ఆ సాక్షాత్కారము లేనంతవరకు అజ్ఞానము నివర్తించదు గాన, కామ కర్మాదులు గూడ నివర్తింపవని భావము. 'కర్మాది' అనునపుడు 'ఆది' పదముచే జన్మ - జరా - మరణ- సుఖ దుఃఖాదులను గ్రహింపవలెను.

అవ శ్రు "తమేవ విదిత్వాతిమృత్యుమేతి, నాన్యః పన్థా విద్యతే అ యనాయ" ఆత్మను తెలిసికొనిన తరువాత మాత్రమే మృత్యువును తరించును; మోక్షమునకు మరియొక మార్గము లేదు.

శ్రు, “జ్ఞానాదేవ తు కైవల్యమ్"- జ్ఞానమువలన మాత్రమే మోక్షము కలుగును, ఇత్యాది శ్రుతులు ననుసరించి, గురుశిష్య సంవాదరూపమగు ఈ గ్రంథమునందు "పఠన్తు శాస్త్రాణి" ఇత్యాది శ్లోకమునందు (6) చెప్పిన విధమున బ్రహ్మాత్మైకత్వ జ్ఞానవ్యతిరిక్త మైన దానికి మోక్ష హేతుత్వమును నిషేధించుచున్నాడు. వ్యతిరిక్తమైనది మోక్ష హేతువు కాజాలదని చెప్పుచున్నాడు…

avidyākāmakarmādipāśabandhaṃ vimōchitum ।
kaḥ śaknuyādvinā''tmānaṃ kalpakōṭiśatairapi ॥ 57॥

Vedanta says the impressions from our earlier lives create vasanas that give rise to desires. This is because of avidya or nescience.

Budhism famously states that desires are the root of all sorrow without mentioning where they come from. That is because Budhists don't subscribe to reincarnation, for they say there is no atma, but believe that only consciousness is reborn.

Vedanta goes one step further and states that vasanas are the root of desires and a soul is reincarnated with them. Here reincarnation is the concept that the non-physical essence of a living being begins a new lifespan in a different form after death.

A man possessed of desires has to perform karma to fulfill them because of rajas. Once he is locked up in the karmic cycle, he is in bondage. Sankara states in this sloka that the avidya-desire-karma cycle can't be overcome without Self-knowledge even if he reincarnates till the end of kalpas.

Hindu cosmology divides time into distinct eras known as Yugas. There are four Yugas:

1. Satya Yuga: The age of truth and righteousness, lasting 1,728,000 years.
2. Treta Yuga: The age of virtue, lasting 1,296,000 years.
3. Dvapara Yuga: The age of duality, lasting 864,000 years.
4. Kali Yuga: The age of darkness and decline, lasting 432,000 years.

The relationship between Yugas and Kalpas can be understood through the concept of Mahayugas, which consist of one complete cycle of all four Yugas. A Kalpa consists of 1,000 Mahayugas, making it a significant measure of cosmic time. So Kalpa is reckoned as 4.32 billion years, a "day of Brahma" or one thousand Mahayugas.

Each Kalpa is further divided into 14 manvantara periods, each lasting 71 Yuga cycles (306,720,000 years). Preceding the first and following each manvantara period is a juncture (sandhya) the length of a Satya-yuga. Two Kalpas constitute a day and night of Brahma. A "month of Brahma" is supposed to contain thirty such days (including nights), or 259.2 billion years.

According to the Mahabharata, 12 months of Brahma (=360 days) constitute his year, and 100 such years the life cycle of the universe. This is called Paranta Kala. It is generally believed that moksha or liberation will last for this time duration or until the end of the life cycle of the universe.

Fifty years of Brahma are supposed to have elapsed, and we are now in the shvetavaraha kalpa of the fifty-first; at the end of a kalpa the world is annihilated.

So the intent of the slokas is one without Self-knowledge is condemned to reincarnate for eternity performing karma to fulfill desires.

Viveka Sloka 56 Tel Eng

వస్తుస్వరూపం స్ఫుటబోధచక్షుషా
స్వేనైవ వేద్యం న తు పండితేన ।
చంద్రస్వరూపం నిజచక్షుషైవ
జ్ఞాతవ్యమన్యైరవగమ్యతే కిమ్ ॥ 56 ॥

స్ఫుటబోధచక్షుషా – నిర్మలమగు జ్ఞానమనెడు నేత్రముతో, వస్తు స్వరూపం = ఆత్మ స్వరూపము, స్వేనైవ - తనచేతనే, వేద్యం - తెలిసి కొనదగినది, తు = కాని, పండితేన = తనకంటె అన్యుడగు పండితునిచేత, న = కాదు, చంద్రస్వరూపం - చంద్రుని యొక్క స్వరూపము, నిజ చక్షు షైవ = తనయొక్క నేత్రముచేతనే, జ్ఞాతవ్యం = తెలియదగినది, అన్యైః = ఇతరులచేత (నేత్రములు లేనివారిచేత), అవగమ్యతే కిమ్ - తెలియబడునా ఏమి?

స్ఫుట - నిర్మలమైన, సంశయాదులకంటే భిన్నమైన, ఏ, బోధః = శ్రవణ మనన నిదిధ్యాసనముల వలన కలిగిన సాక్షాత్కారము గలదో, దానిచేత, వస్తుస్వరూపం - ఆత్మరూపమగు వస్తువుయొక్క యాథార్థము, అనగా పరమాత్మాభిన్నత్వము, తనచేతనే, వేద్యం = విషయముగ చేసికొనదగినది;

అంతయేకాని తనకంటె భిన్నుడగు ఏ పండితుని చేతను తెలియదగినది కాదు.

శుకవామదేవాదులు పరబ్రహ్మ సాక్షాత్కారమును పొంది ముక్తు లైనారు. దానిచే ఇతరుల కేమి వచ్చినది . అని భావము.

అందులకు తగిన దృష్టాన్తము నిచ్చుచున్నాడు. తాపమును నివారించి ఆహ్లాదమును కల్గించెడు చంద్రుని స్వరూపమును తన నేత్రము తోడనే తెలిసికొనవలెను గాని చక్షుర్విహీనులగు ఇతరులచే గ్రహింపబడునా?

లేదా, నేత్రములు కలవారైనను, తనకంటె భిన్ను లైనవారిచే తెలిసికొనబడినను, చంద్రస్వరూపము ఈతని తాపమును తొలగించునా? ఇతనిని ఆహ్లాదింప చేయునా ? అట్లే అని యర్థము.

ఆవ. లోకప్రసిద్ధముగు పాశాది బంధమును పైవాడెవ్వడైనను విడిపించుటకు సమర్థుడు కావచ్చును. అంతియేకాని అనాది సిద్ధమగు బంధమును కాదు అని చెప్పుచున్నాడు..

vastusvarūpaṃ sphuṭabōdhachakṣuṣā
svēnaiva vēdyaṃ na tu paṇḍitēna ।
chandrasvarūpaṃ nijachakṣuṣaiva
jñātavyamanyairavagamyatē kim ॥ 56॥

Here we see the poet in Sankara. After illustrating bondage with strife and disease, he is now mentioning the moon to further reinforce the concept.

Moon has been celebrated by many a poet. One Telugu dictionary by Sri G.N.Reddy provides 364 synonyms for the word "SaSi" which stands for the moon in Sanskrit!

The movie industry likes to give us many songs around moon. Here are some:

1.

చందమామ రావే జాబిల్లి రావే 
chandamaama raavE jaabilli raavE

Come hither moon!

కొండెక్కి రావే గోగుపూలు తేవే 
kondekkiraavE gOgupoolu tEvE

Climb over the mountain and bring fragrant flowers

2.

చందమామా చందమామా
chandamaama chandamaama

O, moon, O, moon

వింటర్ లో విడిగా ఉంటానంటావేమా
winterlO vidigaa untaanantaavEmaa

Why do you want to be apart in the winter season?

హయ్యోరామా జంటై రామ్మా
hayyOraamaa jantai raammaa

O Rama, come as a pair

జనవరిలో చలిమంటై నే ఉంటాలేమా
janavarilO chalimantai nE untaalEmaa

I will be as warm as a camp fire in January

3.

జాబిలితో చెప్పనా..జాబిలితో చెప్పనా..
jaabilitO cheppanaa ...

Shall I tell moon...

జామురాతిరి నిదురలోన
jaamuraatiri niduralOna

In the middle of the night

నీవు చేసిన అల్లరి చెప్పనా..రోజా...
neevu chEsina allari cheppana... rOjaa

The mischief you have done, O, Roja!

4.

చల్లని వెన్నెలలో
challani vennelalO

In the cool presence of moon

చక్కని కన్నె సమీపములో...
chakkani kanne sameepamulO

In the viscinity of a beautiful damsel

చల్లని వెన్నెలలో
challani vennelalO

In the cool presence of moon

5.

చల్లనిరాజా ఓ చందమామ
challaniraajaa O chandamaama

The king of cool radiance, O, moon

నీ కథలన్ని తెలిసాయి
nee kathalanni telisaayi

I know all the stories about you

ఓ చందమామ.. నా చందమామ
O chandamaama ... naa chandamaama

O, moon, my moon!

And in a sombre tone, a poet alludes the traditional story that lunar eclipse is caused because of a snake called Rahu swallowing the moon.

6.

చందమామా  నిజము చెప్పకు
chandamaamaa nijamu cheppaku

O, moon don't tell the truth

చెప్పినా సాక్ష్యం ఇవ్వకు
cheppinaa saakshyam ivvaku

Even if you do, don't give a witness testimony

పరిగెత్తి వస్తుంది రాహువు
parigetti vastOndi raahuvu

The snake called Rahu is coming fast (to swallow you)

అయ్యో తరిగి పోతోంది ఆయువు
ayyayyO tarigi pOtunnadi aayuvui

The longevity is lessening

7.

మామా   చందమామా,  వినరావా నా కథా
mAmA chanda mAmA, vinarAvA nA kathA

O, moon, why don't you listen to my story?

వింటే మనసు ఉంటే, కలిసేవూ నా జత 
vintE manasu untE, kalisEvu naa jata

If you listen and put your heart into it, you will empathize with me

నీ రూపమే ఒక దీపము గతిలేని పేదకు
nee roopamE oka deepamu, gatilEni pEdaku

You are the light for the helpless poor

నీ కళలే సాటిలేని పాఠాలూ  ప్రేమకు  
nee kaLaLE saaTilEni paaThaaloo prEmaku

Your phases are peerless lessons to love

నువ్వు లేక నువ్వు రాక విరువవూ కలువలు
nuvvu lEka nuvvu raaka, viruvavoo kaluvalu

Without your presence lotuses don't bloom

జాబిల్లీ నీ హాయి పాపలకు జోలలు
jaabilli nee haayi, paapalaku jOlalu

Your soothing rays are like lullabies

The reason for enumerating the above songs is, just as those with eyes and other faculties intact can appreciate the moon and no one else can explain it to those with blindness or impaired faculties, the atma (soul) can only be discerned by those with a clear mind no matter how much explanation is offered.

One illustration is when we have multiple pots filled with water each reflecting the moon, we don't perceive a multiplicity of moons in the sky. If paramatma is like the moon, the jeeva atma is its reflection.