book2-index

విజ్ఞాన యోగము

7.1	7.2	7.3	7.4	7.5	7.6-7.7	7.8	7.9
7.10	7.11	7.12-7.13	7.14-7.15	7.16	7.17-7.18	7.19	7.20
7.21-7.22	7.23	7.24	7.25	7.26	7.27	7.28	7.29
7.30

అక్షర పరబ్రహ్మ యోగము

8.1-8.4	8.5-8.6	8.7	8.8	8.9-8.10	8.11	8.12-8.13	8.14
8.15-8.16	8.17-8.19	8.20	8.21	8.22	8.23-8.25	8.26	8.27
8.28

రాజవిద్యా రాజాగుహ్య యోగము

9.1	9.2	9.3	9.4-9.6	9.7-9.9	9.10	9.11-9.12	9.13
9.14	9.15	9.16	9.17	9.18	9.19	9.20-9.21	9.22
9.23-9.24	9.25	9.26	9.27	9.28	9.29	9.30-9.31	9.32-9.33
9.34

విభూతి యోగము

10.1-10.3	10.4-10.5	10.6	10.7-10.9	10.10-10.11	10.12-10.13	10.14-10.15	10.16-10.18
10.19-10.20	10.21	10.22	10.23	10.24	10.25	10.26	10.27
10.28	10.29	10.30	10.31	10.32	10.33	10.34	10.35
10.36	10.37	10.38	10.39	10.40-10.41	10.42

విశ్వరూప సందర్శన యోగము

11.1-11.4	11.5-11.7	11.8	11.9-11.11	11.12	11.13	11.14-11.15	11.16
11.17	11.18-11.21	11.22-11.25	11.26-11.30	11.31	11.32	11.33-11.34	11.35-11.38
11.39	11.40	11.41-11.42	11.43-11.44	11.45-11.46	11.47-11.48	11.49	11.50-11.51
11.52-11.54	11.55

భక్తి యోగము

12.1	12.2	12.3-12.4	12.5	12.6-12.7	12.8	12.9	12.10
12.11	12.12	12.13-12.14	12.15	12.16	12.17	12.18-12.19	12.20

Eknath Gita Chapter 12 Section 16

Bhagavat Gita

12.16

యే తు ధర్మ్యుమృతమిదం యథోక్త౦ పర్యుపాసతే {12.20}

శ్రద్ధధానా మత్పరమాః భక్తాస్తే అతీవ మే ప్రియాః

ఎవరయితే శ్రద్ధావంతులై, నేనే పరమగతియని భావించిన వారై, నేను ఇంతవరకు తెలిపిన విధముగ ఈ ధర్మ స్వరూపమైన అమృతమును సేవించుచున్నారో వారు నా కత్యంత ప్రియులు ఀ

ఋగ్వేదంలో ఒక మంత్రం చెప్తారు

నన్ను అవాస్తవం లోనుంచి వాస్తవంలోకి తీసికెళ్ళు

నన్ను అంధకారం నుండి కాంతి పథంలోకి నడిపించు

నన్ను మరణం నుంచి అమృతత్వానికి తీసికెళ్లు

ఇదే అన్ని మతాలలోనీ సందేశం. నేను ధ్యానం మొదలు పెట్టే ముందు, అమృతత్వం అంటే కవులు వాడే ఒక పదమనుకునేవాడిని. మరణం మీద నా అమ్మమ్మ యొక్క దృక్పథం తెలిసికొన్న తరువాత అమృతత్వం వాస్తవమని తెలిసికొన్నాను. దానికై ఉత్సాహం, సాహసం ఉన్న వారు ప్రయత్నించవచ్చు-- మరణం తరువాత కాదు, ఇప్పుడే, ఇక్కడే. అనేక యోగులు ఇది తెలిసికొని దేశకాలాలకి అతీతంగా బ్రతికేరు. అటువంటివారికి మరణం లేదు. వారి దేహం పడిపోవచ్చు. కానీ వారి చేతనం ఖండింపబడదు. ఎందుకంటే వారు దేహంతో తాదాత్మ్యం చెందలేదు.

గాఢమైన ధ్యానంలో చేతన మనస్సును దేహేంద్రియాల నుండి వెనక్కి తీసుకొంటే, మనం దేహాన్ని దాటి వెళ్తాం. ఇదే బ్రతికుండగానే అమృతత్వం పొందటం. దానిలో అమితమైన ఆనందం, శాంతి ఉంది. అది కొన్ని క్షణాల మాత్రమే ఉంటుంది. మనం దాన్ని నిరంతరం పొందటానికి ప్రయత్నించాలని కోరుతాం.

అలా అయితే మనము దేహంనుండి విడిపోతాం. మనకు మనస్సు లోతులలో ఆత్మ జ్ఞానం ఉంటుంది. మరణం దేహానికే. ఆత్మకు కాదు.

యోగులు "అది నిద్రనుండి మేల్కొన్నట్లు ఉంటుంది" అని చెప్తారు. దైవ భక్తి కలుగక ముందు మనం నిద్రలో ఉన్నాము. మనం కల కంటున్నంత సేపూ అది నిజం అనిపించదా? మనము మేల్కొన్న తరువాత, అది కల అని గ్రహిస్తాము. యోగులు "కల నుంచి మేల్కొన్నప్పుడు, నీవు కలలోని పాత్రను వేకువలో ధరిస్తావా?" అని అడుగుతారు.

కఠోపనిషత్తులోని నాచికేతుడు యమధర్మరాజుని "నేను నువ్వు వెళ్లని చోటులో అనేక ఋషులు ఆనందంతో అమృతత్వం పొందియున్నారని విన్నాను. అది నిజమా?" అని ప్రశ్నిస్తాడు. నిజానికి అటువంటి ప్రదేశం మన దేహంలోనే ఉంది. చిన్న వయస్సులో మన ఇంద్రియముల చేత ప్రేరేపింపబడి ఆనందం కొరకు అన్ని చోట్లా వెదుకుతా౦. అలా తిరిగి ప్రపంచ సుఖాలు క్షణికమని తెలిసికొని, అమృతత్వాన్ని తెలిసికొని, దానికై ప్రయత్నిస్తాం.

అది చాలా కష్టాలతో కూడినది. మనము దానికై అచేతన మనస్సుని శోధించాలి. అది బయట ప్రపంచమంత విశాలమైనది. దానికి దేశకాల పరిమితులు లేవు. గెరార్డ్ మ్యాన్లీ హాప్కిన్స్ ఇలా వ్రాసేరు:

మనస్సులో పర్వతాలు, శిఖరాలు

క్రింద పడతామేమో అనే భయము కలిగించేవి

ఉన్నాయి. ఏ మానవుడూ వాటిగురించి తెలిసికోలేడు

వాటిని చూడకుండా, వాటిని చేరకుండా ఉండండి

కొందరికి అచేతన మనస్సు అల్పమైనదిగా తలుస్తారు. కానీ దాని గురించి తెలుసుకుంటే మనకు ఊపిరాడదు. సముద్రపుటడుగున ఎలాగైతే పర్వతాలు ఉన్నాయో మన చేతన మనస్సులో అనేక విషయాలు ఉన్నాయి. దానిలో పయనించాలంటే ధైర్యం, పట్టుదల ఉంటే సరిపోదు. మన గమ్యమేమిటో కూడా తెలియాలి.

మనకు జీవితంలో ఒక లక్ష్యం ఉండాలి. ఒక నావికునికి ధృవ నక్షత్రం ఎలాగ మార్గదర్శకంగా ఉంటుందో, ఒక ఉన్నత లక్ష్యం మనల్ని సరియైన ద్రోవలో నడిపిస్తుంది.

అలాగే మనం గీతలో శ్రీకృష్ణుడు చెప్పే బోధను కంఠతా పెడితే సర్వకాల, సర్వావస్థల యందు అది మనకు మార్గదర్శకంగా ఉంటుంది. మొదట్లో అది మనకు స్పూర్తి మాత్రమే ఇస్తుంది. కానీ ధ్యానం ద్వారా దానిని చేతన మనస్సులోతులకు చేర్చి, మార్పు చెంది, పునర్జన్మ ఎత్తి ఆ ఆదర్శాలను ఆచరణలో పెట్టగలము.

మీరాబాయి ఇలా చెప్పేరు:

దేవుని చూడడానికి ఇంకెంత కాలం వేచి ఉండాలి

సూర్యోదయ మైనప్పుడు అతని గురించ వెదకుతాను

అలాగే ప్రతి రోజూ ధ్యానంలో వెదకుతాను

అతనిని కళ్ళతో చూస్తేగాని నాకు నిద్ర పట్టదు

అనేక జన్మలలో నీ నుండి వేర్పడ్డాను

నువ్వు ఎప్పుడు వస్తావు?

ఇలా ఒక రోజే ఆ అనుభవం ఉండదు. అది అనేక రోజులు, నెలలు, సంవత్సరాలు ఉంటుంది. ఇదే సాధన అంటే. ఏ యోగికీ ఆ కష్టం తప్పదు. సూఫీలు సాధనలోనే అంత ఆనందం ఉంటే దేవునిలో ఐక్యమవుతే ఇంకెంత ఆనందం ఉంటుందో అంటారు. జఫర్ ఇలా అన్నారు:

నా హృదయాన్ని నీతో విలీనం చేసేను; ఉండేదంతా నువ్వే

పరమాత్మా, నా ఆరాధ్య దైవమా, నీవే అన్ని జీవులకు నిలయం

నీవు నివసించని హృదయం ఎక్కడుంది

భూమ్యాకాశలో సర్వత్రా ఉన్నావు

నేను నిన్ను అన్నిట్లో చూసేను; ఉండేదంతా నువ్వే

మనము దేవునిలో ఐక్యమైతే ఒక సూక్ష్మ క్రిమినుండి అనంత విశ్వంలోని పదార్థాలు మన బంధువులు. నా అమ్మమ్మ దగ్గర పెరుగుతున్నప్పుడు, నా దృష్టి ఆంగ్ల సాహిత్యం మీద ఉండేది. నా అమ్మమ్మ తన జీవితాన్ని సెయింట్ ఏంజిలా చెప్పినట్లు --"ప్రపంచమంతా దేవునితో నిండి ఉన్నది"-- గడిపింది.

మన జ్ఞానానికి అడ్డంకు మన స్వచ్ఛంద భావాలు. వాటివలన మనము పూర్ణానికి వేరుగా ఒక శకలమై ఉన్నామని అనుకొంటాము. స్వచ్ఛంద భావాలను తగ్గించుకొంటే మనము కాలాన్ని, మరణాన్ని జయించవచ్చు. మనమందరి అనుభవంలో పరోపకారము చేస్తున్నప్పుడు కాలం స్థ౦భిస్తుంది. మనము వేరుకామనే భావన కొన్ని ఘడియలు ఉంటుంది. అవే అమృత ఘడియలు. వాటిని రోజంతటికీ పెంపొందించుకుంటే, మన౦ మన గురించే కాక, ఇతరులకై కూడా బ్రతుకుతున్నామనే భావన కలుగుతుంది. సెయింట్ జాన్ ఆఫ్ క్రాస్ చెప్పినట్లు: మనము దేనిని ప్రేమిస్తామో అందులో జీవిస్తాము. మనము అందరిలోనీ ఉన్న దేవుని ప్రేమిస్తూ, అందరి హృదయాలలోనూ ఉన్న దేవునితో కలసి ఉంటే, దేహం పడిపోతే, ఇంక మరణమెక్కడిది?

సెయింట్ తెరెసా ఆఫ్ లిసీ మరణ శయ్యపై ఉన్నప్పుడు ఆమె స్వర్గం గురించి ఏమనుకుంటున్నాదని అడిగితే ఆమె ఇలా స్పందించేరు: "అది అంత వేరేగా ఉండదు. నాకు తెలుసు దేవుడ్ని చూస్తానని. ఇక్కడి కన్నా ఎక్కువగా చూస్తానని అనుకోను"

మన అహంకారాన్ని వీడితే ఇది, అది అనే తేడా ఉండదు. మనము ఒక శకలంలా ఎడంగా బ్రతకం. ఆది శంకరులు చెప్పినట్లు ఈ విశ్వమంతా మన ఇల్లు. శ్రీరామకృష్ణ దివంగతుడైనప్పుడు ఆయన భార్య శ్రీశారదా దేవి దుఃఖిస్తూ ఉంటే ఆయన ఆమె చేతన మనస్సులో ప్రత్యక్షమై ఇలా అన్నారు: "నేను నిజంగా మరణించేనని నువ్వు అనుకుంటున్నావా? నేను ఒక గదిలోంచి ఉంకో గదికి మారేనంతే"

బుద్ధుడు ఇలా అన్నాడు:

నేను ఈ ఇల్లుని కట్టినవాడి గురించి తెలిసికోవడానికి ఎన్నో జననమరణాలు వృధా చేసేను. జనన మరణాలు ఎంత అలసట కలిగిస్తాయో తెలుసు కదా. ఇప్పుడు నిన్ను ఇల్లు కట్టినవానిగా తెలిసికొన్నాను. నా ఇల్లు ఇంకా ఎడంగా కట్ట లేవు. నేను స్వార్థాన్ని వదులుకొన్నాను. నేను సర్వ క్లేశాలు వదిలిపెట్టి నిర్వాణం పొందేను. 420

Eknath Gita Chapter 12 Section 15

Bhagavat Gita

12.15

సమశ్శత్రౌ చ మిత్రే చ తథా మానావమానయో {12.18}

శీతోష్ణసుఖదుఃఖేషు సమ స్స౦గ వివర్జితః

తుల్యనిందాస్తుతి ర్మౌనీ సంతుష్టో యేన కేనచిత్ {12.19}

అనికేతః స్థిరమతిః భక్తిమాన్ మే ప్రియో నరః

శత్రుమిత్రుల యందును, మానావ మానముల యందును, శీతోష్ణ సుఖ దుఃఖముల యందును, నిందాస్తుతుల యందును సమబుద్ధి గలవాడై, సంగరహితుడై, మనన శీలుడై, లభించిన దానితో తృప్తి చెందువాడై, ఇల్లు లేనివాడై స్థిరబుద్ధి కలిగియుండు భక్తుడెవడో వాడు నాకు ఇష్టుడు

గాంధీ మహాత్ముడు "నేను ఇంట్లో మిత్రులొక్కరితోనే కాదు, శత్రువులతోనూ కలసి ఉంటాను" అని చెప్పేరు. మనకు ఒకరితో స్పర్థ కలిగినప్పుడు, వానిని శత్రువుగా చూడక, సమస్యను పరిష్కరి౦చే మార్గాన్ని కలిసి వెదకాలి . గాంధీ పరిష్కరించలేని సమస్య ఏదీ లేదని అనేవారు. ఎందుకంటే ఆయన నిరాడంబరముగా నుండి తన ప్రత్యర్థి గౌరవాన్ని చూరుగొంటారు. బేదాభిప్రాయాలు కలిగినప్పుడు, ఉన్న సమస్య మన ప్రత్యర్థి.

ఒక సమస్య కలిగినప్పుడు ఎవరిని నిందించాలి అని చూడకోడదు. "వివాదంలో పెళ్ళిలాగే ఇద్దరు౦టారు" అనే నానుడి ఉంది. ఎటువంటి పరిస్థితులోనైనా ఒక్కరే తగవుకు పూర్తి కారణం కాదు. ఇద్దరూ కారణం కాబట్టి ఇద్దరూ సమస్యకు పరిష్కారాన్ని వెదకాలి. అలాగని రాజీ పడనక్కరలేదు. శాంతియుతంగా తగవు లేకుండా చూసుకోవాలి.

దానికై మన ప్రత్యర్థులు యందు గౌరవంతో ఉండాలి. వారు చెప్పేది గౌరవంతో వినాలి. క్రోధంతో ఉన్న వ్యక్తి తన చుట్టూ ఏమవుతున్నాదో గ్రహించలేడు. ఉన్మాదంతో కూడుకున్న వ్యక్తి తనకేమవుతున్నాదో కూడా తెలిసికోలేడు. అతడు ఒక అంధుడిలా ప్రవర్తిస్తాడు. మనము అంధులను గౌరవంతో చూసి, వారికి సహాయం చేస్తాము. అలాగే ఒక ఉన్మాదిని కూడా గౌరవించి వానికి, మనకి మధ్యనున్న పొత్తును పెంపొందించుకోవాలి.

యోగులు ఇలా ప్రశ్నిస్తారు: ఒక తగవు దేని గురించో తెలియకపోతే, దాన్ని పరిష్కరించే మార్గాన్ని ఎలా వెతకగలం? మనం ప్రత్యర్థులు చెప్పే విషయాన్ని పూర్తిగా వినక పోతే సమస్యను ఎలా పరిష్కరించగలం? మనము ప్రత్యర్థులతో నిర్లిప్తంగా ఉండాలి. లేకపోతే మనము మన పక్షాన ఉన్న సమస్యనుకూడా పూర్తిగా అర్థం చేసికోలేము. అందుకే ప్రత్యర్థులు చెప్పేది, ఎంత విసుగు కలిగించినా, గౌరవంగా వినాలి.

క్రమంగా "నా దృక్పథం" లేదా "నీ దృక్పథం" అన్న తేడా ఉండదు. మన ఇద్దరం ఒప్పుకునే విషయాలను గుర్తిస్తాం. అలా చేస్తే తగవు ఇకలేదు. మనము సమస్యను పరిష్కరించాలంటే కలసి పని చేయాలి. అప్పుడు తగవు లేకుండా చేస్తాము. అవసరమైతే మనం ప్రత్యర్థుల పక్షంలో చేరి మన ఇరువర్గాలకు అనుగుణమైన పరిష్కారాన్ని వెదకాలి.

జాతులు, దేశాలు మధ్య సంఘీభావం లేకపోతే మిగిలేది ఓడిపోయినవారే. మనము పూనుకొని కలసి పని చేస్తే పరిష్కరించలేని సమస్య ఏమీ లేదు. అది అంత సులువుగా ఉండకపోవచ్చు. అలాగే అది వెంటనే ఫలితం ఇవ్వకపోవచ్చు. కానీ ఎక్కడైతే పూర్తి వైరం ఉందో, అక్కడ ప్రేమను కలిగించవచ్చు. ఎక్కడైతే స్పర్థ ఉందో అక్కడ ఐకమత్య౦ చిగురించవచ్చు.

సెయింట్ తెరెసా ఆఫ్ లిసియూ ఇలా వ్రాసేరు:

నా పరిధిలో ఒక వ్యక్తి ఉండేది. ఆమె ఇతరులతో దురుసుగా ఉండేది. నాకూ మొదట్లో ఆమె నచ్చలేదు. కానీ దానిని పైకి ప్రదర్శించకుండా ఆమెను కలిసినప్పుడల్లా చిరు నవ్వు చూపేదాన్ని. ఆమెకి నా నిజభావన తెలియక నన్ను "మీరు నాయందు ఎప్పుడూ ప్రేమ చూపిస్తారు. మీరు నాలో ఏ లక్షణం చూసి అలా చేస్తారు?" అని అడిగింది. "నీలో ఉాన్న జీసస్ ని చూసి"అని సమాధానమిచ్చేను.

నేను ఒకరికి దూరంగా ఉండాలనుకుంటే, అతనూ నాతో ఎడంగా ఉంటే, నా పళ్ళు బిగించుకొని అతన్ని నా వైపు తిప్పుకోవడానికి ప్రయత్నించేవాడిని. మొదట్లో అది చాలా ఇబ్బంది కలిగించేది. కానీ నేను నిరాశ పడక ప్రయత్నించేవాడిని. అలా అనేక ప్రయత్నాలు చేసి కొంతమందిని నా స్నేహితులుగా మార్చేను. కానీ కొన్ని సార్లు మైత్రి సాధించలేకపోయేను. అప్పుడు "నేను కష్టంతో చేసిన ప్రయత్నం వృధా ఎందుకు అయింది?" అని అడగలేదు. వానితో మాట్లాడడానికి, కలిసి నడవడానికి వెచ్చించిన సమయం వృధా కదా అని అనిపించేది. కానీ నేను నిజంగా దేన్నీ పోగొట్టుకోలేదు. అటుతరువాత నేను ఎటువంటి బంధంలోనైనా నెగ్గగలననే ధైర్యం వచ్చేది.

మనం రోజూ మనల్ని ఎలా మంచివానిగా తీర్చిదిద్దుకోవాలని కొన్ని నిమిషాలు ఆలోచించాలి. ఉదాహరణకి మనం ఆఫీసులో ఒకరిని ఒకరోజు ఎడంగా పెట్టి ఉండవచ్చు. మరుసటి రోజు వానిని మందహాసంతో పలకరించండి. ఇది చాలా చిన్న విషయం. ఇలా ప్రతిరోజూ ఇతరుల కొరకై ప్రయత్నం చేస్తూ ఉంటే కొన్నాళ్ళకు మనము ఇతరులపై ప్రేమ సంపూర్ణంగా చూపగలము.

కొందరు అద్దంలో తమ ముఖంలోని ముడతలు చూసుకుంటూ ఉంటారు. నేను ఆ అద్దాన్ని అంతర్గతంగా చూసుకోమంటాను. అలా చూసుకొని "నేను ఈ రోజు మంచిగా గడిపేను--రేపు ఇంకా ఓర్పుతో ఉండి, ఇంకా ఎక్కువగా ప్రేమి౦ఛాలి" అని అనుకోవాలి. మనం హృదయపూర్వకంగా ప్రేమించాలంటే ఇదే చిట్కా. ఎప్పుడూ "నాకు ప్రేమిస్తే ఏమి వస్తుంది?" అని అడగకండి. "నేను ఇతరులకు ఏమి ఇవ్వగలను?" అని అడగండి.

యోగులు చెప్పేది ఒక వ్యక్తి ఎంత మంచివాడనేది నిర్ణయించాలంటే అతను ఎంత ప్రేమిస్తున్నాడో అనే దాని బట్టి. మనము ఒకరు ఎంత గాఢంగా ప్రేమిస్తున్నాడో తెలిసికోవడానికి వాని దయా గుణము, ఓర్పు రోజులు కలిసొచ్చినపుడే కాదు, కష్టాలలో ఎలా ఉంటాయి అని అడగాలి. ఒక పడవ ఒడ్డున సరిగానే ఉండవచ్చు. కానీ సముద్రంలో మునిగిపోవచ్చు. అనేక శాస్త్రజ్ఞులు, కళా కారులు, తత్త్వవేత్తలు, సైనికులు జీవితం సక్రమంగా ఉంటే బాగానే ఉంటారు. కానీ జీవితం ఎదురు తిరుగుతే ఢీలా పడిపోతారు. గాంధీ, సెయింట్ తెరెసా మొదలగువారు ఒకరు తమను వ్యతిరేకిస్తే వారి నుంచి ఎడంగా ఉండరు; దగ్గిరవ్వడానికి ప్రయత్నిస్తారు. ఒకరు వారియందు క్రోధం ప్రదర్శిస్తే వారిపై దయతో ఉంటారు.

మనకు అనుబంధాలలో సమస్యలు ఎదురవుతే అది ప్రేమ విఫలం అవ్వడం వలన కాదు; దానికి కారణం మన ప్రేమలో ఉన్న లోపాలు. ఈ రోజుల్లో భార్యాభర్తలు విడాకులు తీసికోవడం ఎక్కువగా జరుగుతున్నాది. మనము చేతులెత్తేసి ప్రేమ విఫలం అవుతున్నాది, శాశ్వతమైన అనుబంధాలు ఉండవు అంటే సరికాదు.

షేక్స్ పియర్ వ్రాసిన వన్నీ చదవాలంటే కొన్ని దశాబ్దాలు పడుతుంది. అలాంటిది మనకు ప్రేమంటే అవగాహన లేక ఒక రోజులో, లేదా సంవత్సరంలో ప్రేమ పరిపక్వమవ్వాలంటే ఎలా వీలవుతుంది? ఒక జంట ఐకమత్యంతో ఉంటేనే వారి మధ్య ప్రేమ సాధ్యం. "మీ వ్యక్తిత్వాన్ని కాపాడుకోడానికి ఇతరులతో ఎడంగా ఉండండి" అనేది దానికి పూర్తి వ్యతిరేకం. ప్రతి ఒక్కరూ తమ చుట్టూ ఒక వృత్తాన్ని గీసుకొని "నా పరిధిలో నేను ఉంటాను" అని అనుకోవడం ఎన్నటికీ ప్రేమకు దారి తీయదు. మన చుట్టూ ఉన్న వృత్తాలతో ఏకమైనప్పుడే ప్రేమ సాధ్యం.

నిజానికి ఉన్నది ఒకటే వృత్తం. ప్రతి ఒక్కరిదీ ఒకటే కేంద్రం. మనము భారత దేశంలో పుట్టిపెరిగి, అమెరికాలో పుట్టిపెరిగిన వారితో అనుబంధం పెట్టుకోవచ్చు. మన భాషలు, సంస్కృతి వేరైనా ఆత్మ దృష్ట్యా మనమంతా ఏకమే. ఈ విధమైన అవగాహన సమాధిలో వస్తుంది. అన్ని వృత్తాలు కలిసిపోతాయి. మనము అందరినీ, అన్ని జీవులనూ ప్రేమించాలనే అనుభవం కలుగుతుంది.

ఇద్దరి మధ్య నిజంగా ప్రేమ కలగాలంటే అన్ని వేళలా కలసి ఉండాలి. అలగాని ఒకరిమీద ఒకరు ఆధారపడడానికే పరిమితం కాదు. ఒక నిస్వార్థ కార్యానికై కలసి పనిచేయాలి. అలా ఉంటే మనకి వంద సంవత్సరాలు కలిసి ఉన్నా తనివి తీరదు. పరిమితమైన వస్తువుతో సంతృప్తి పడితే మన ప్రేమ పూర్ణం కాదు. మన వృత్తాలు కలిసిపోతే "మన మధ్య వేర్పాటు వద్దు" అని అనగలము. 414

Eknath Gita Chapter 12 Section 14

Bhagavat Gita

12.14

యో న హృష్యతి న ద్వేష్టి న శోచతి న కాంక్షతి {12.17}

శుభాశుభ పరిత్యాగీ భక్తి మాన్య స్స మే ప్రియః

ఎవడు సంతసించడో, ద్వేషింపడో, దుఃఖి౦పడో, అభిలషి౦చడో, శుభాశుభకర్మములను విడిచినవాడో అట్టి భక్తుడు నాకు ఇష్టుడు

మనం జీవితంలో నచ్చినదాని వెనుక పరిగెత్తి, నచ్చనిదానివైపు చూడకుండా ఉంటే మనము సంకెళ్ళు వేసుకొని ఇతరులతో స్వేచ్ఛగా ఉండనట్లే. "నాకు ధృడమైన అభిప్రాయాలు ఉన్నాయి", లేదా "నాకు ఏది కావాలో తెలుసు. నేను స్వేచ్ఛగా ఉన్నాను" అనుకునేవారు నిజంగా సంకెళ్ళు వేసికొన్నవారు.

మామూలుగా అడ్డదిడ్డంగా వెళ్ళే కొన్ని సూక్ష్మక్రిములు ఉద్దేశపూరకంగా కొన్ని పదార్థాలవైపు వెళతాయి. అది వాటికి నచ్చితే ఉంటాయి, లేకపోతే వెళ్ళిపోతాయి. అలాగే మనలో చాలా మంది ఉంటారు. కాని మనకు ఆలోచనా శక్తి ఉండి, బుద్ధిపూర్వకంగా మన నడవడికను మార్చుకోవచ్చు.

ఇక్కడ అహంకారం యొక్క పాత్ర ప్రధానమైనది. అది "నాకిది ఇష్టం", "నాకిది అయిష్టం" అని నిర్ధారణ చేస్తుంది. అందుకే బుద్ధిని ఉపయోగించి ఏది శ్రేష్ఠమో నిర్ణయించాలి. మనం ఒక క్రొత్త వ్యక్తిని కలిసినపుడు వారి ముక్కు, మాట, నవ్వు, పళ్ళు అన్నిటి వలన ప్రభావితమై వారిని ఇష్టపడడమో లేదో నిర్ణయిస్తాం.

మన ఇష్టాయిష్టాలకు కారణం మన సంస్కారాలు. అంటే మన మనస్సులో నాటుకుపోయిన గత జన్మల వాసనలు. ఉదాహరణకు ఒకడు ఒక పని చేయడం జాప్యం చేస్తాడనుకొందాం. వాని కారణాలు: నాకు వెంటనే పూర్తి చేయవలసిన వేరొక పని ఉంది; నా ఇతర బాధ్యతలు నన్ను ఊపిరి సలపనీయకుండా చేస్తున్నాయి. నిజానికి వానికి ఆ పని చేయడం ఇష్టం లేదు. అది వాని నైజం. కాబట్టి ఒక పని చెయ్య వలసి ఉంటే, ఇష్టాయిష్టాలను ప్రక్కన పెట్టి వెంటనే చెయ్యాలి. అలా చేస్తే మన సంస్కారాన్ని ఎదిరించి సంకెళ్ల నుండి విడిపడతాం.

కొందరు ఎప్పుడూ చంచల మనస్కులై ఉంటారు. ఉదాహరణకి వారు ఒక కొట్టుకెళితే ఏది కొనాలో త్వరగా నిర్ణయించుకోలేరు. బియ్యం కొనాలంటే అది బాస్మతా లేదా మొలగొలకులా అని సతమతమవుతారు. ఒక వస్తువుని ఇష్టపడి దాని మీద స్థిరంగా ఉండలేరు. దాని వలన వారు దేనిమీదా దృష్టి కేంద్రీకరించలేరు.

కొందరికి అది మనస్సు యొక్క నైజం. ఎవరైతే ఒక చిన్న విషయం మీద చంచలంగా ఉంటారో, వారు అన్ని విషయాలలోనూ అలాగే ఉంటారు. చివరకు వారు అనుబంధాలలోనూ చంచలంగా ఉంటారు. వారు ఎప్పటిలాగే "నాకిది ఇష్టమా?", "నేను అతనిని ఇష్ట పడుతున్నానా లేదా? అతని ముక్కు బాగుంటుంది. నన్ను కూడా ఇష్టపడతాడు. నడక కొంచెం తేడాగా ఉంటుంది" అని తర్జనబర్జన పడుతూ ఉంటారు. ఇలా ఆలోచిస్తూ ఉంటే, మనం ప్రేమించిన వ్యక్తి ఒక ఇష్టం లేని పని చేస్తే మన ప్రేమ తగ్గుతుంది. అలాగే ఆ వ్యక్తికి కూడా. అందువలన వారి మధ్యనున్న బంధం క్షీణిస్తుంది.

ఈ విధంగా సంస్కారాల ప్రభావంతో ఇష్టాయిష్టాలను ప్రేమతో ముడిపెడతాము. అందుకే నేను చిన్న చిన్న విషయాలలో ఇష్టాయిష్టాలకు వ్యతిరేకంగా వెళ్ళడం ఉత్తమమని చెప్తాను. అలా చేస్తే మనం సంస్కారాన్ని ఎదిరిస్తున్నాము. మనకిష్టం లేని పదార్థాన్ని తినడం అటువంటిది.

మన అనుబంధాలు భౌతికంగా లేదా మానసికంగా మనను ఆకర్షించేవిగా ఉండడం సహజం. కాని భౌతిక ఆకర్షణ కొన్నాళ్ళకు తగ్గుతుంది. మనము దానిని పెంపొందించుకోలేము. ఒకరితో అనుబంధం గట్టి పడాలంటే "నాకు ఏది ఇష్టం?" అని అడగకుండా "నేను ఏమి ఇవ్వగలను?" అని ప్రశ్నించుకోవాలి.

భౌతికమైన ఆకర్షణ ఒక రోజు ఉంటుంది మరొక రోజు పోతుంది. కానీ ప్రేమ ఒక బంధం. అందంగా ఉన్నవారితో జీవితం గడపడం మొదట్లో సంతోషంగానే ఉంటుంది. కాలక్రమేణా వారి కోల మొహం రోతగా ఉంటుంది. అలాగే చేపల లాంటి కళ్ళు విసుగు కలిగిస్తాయి. ఇది తినడం లాంటిదే. ఒకనికి చాక్లెట్ అంటే ఇష్టం. కానీ ఒకేమారు వికారం చెందకుండా ఎన్ని తినగలడు ?

మన ఇంద్రియాలు అందించే సుఖం చిరకాలం ఉండదు. మొదట్లో కలిగిన ఆకర్షణ తగ్గిపోతే, విసుగు కలుగుతుంది. ఒకరిని మొదట్లో కలిసినప్పుడు మందహాసం మధురంగా అనిపించింది; ఇప్పుడు ఆమె చేసేది పళ్ళు ఇకిలించడం లాగా కనిపిస్తుంది. ఒక కెరటం లాగ మనోభావము ఒకప్పుడు ఉత్తేజంగా ఉండేది. ఇప్పుడు అది క్రిందకు పడింది. గట్టి అనుబంధం కలగాలంటే ఏది మార్పు చెందుతుందో దాని మీద ఆధారపడకూడదు. అప్పుడు "నాకిది ఇష్టమా?" అన్న ప్రశ్న ఉదయించదు.

కొందరు కామ౦తో అనేక వ్యక్తులతో బంధాలు పెట్టుకొంటారు. వారికి తెలియకుండానే ఒక్కొక్కప్పుడు అలా జరుగుతూ ఉంటుంది. కామాన్ని మార్చుకోవచ్చు. అంటే నిరోధించకుండా, స్వేచ్చతో కూడిన ఎన్నిక చేసికోవడం. కామం ప్రేమగా మారాలంటే నేను, నాది అనే బదులు నీవు, నీది అనడం మొదలుపెట్టాలి. క్రమంగా కామం ప్రేమగా మారి, దృష్టి మన సుఖాలపైనే కాక, ఇతరుల సంతోష౦పై ఉంటుంది.

మన భాషలో ప్రేమ ఆడా మగా మధ్యనేకాక, తల్లి బిడ్డ, అన్న చెల్లెలు మధ్యకూడా ఉండవచ్చు. అలాగే మనకు ఒక కుక్కమీద ప్రేమ ఉండవచ్చు. సినిమా పాటలు, పత్రికలు చూస్తే వారు చెప్పే "నీను నిన్ను ప్రేమిస్తున్నాను" అనేది "నన్ను నేను ప్రేమిస్తున్నాను" గా నాకు వినిపిస్తుంది.

ప్రతిరోజూ మన౦ మునుపటికన్నా ఎక్కువగా ప్రేమించ గలగాలి. లేకపోతే ప్రేమలో వృద్ధి లేక పరిస్థితి విచారకరంగా ఉంటుంది. ప్రతి రోజూ "నేను హృదయ పూర్వకంగా నిన్ను ప్రేమిస్తున్నాను" అంటే సరిపోతుందా? ఒక యోగికి అది నచ్చదు.

అలాగే ప్రేమ యాత్రలకై మనమనేక ప్రకటనలు చూస్తాము. ఎక్కడో దూరంగా ఉన్న ప్రదేశాలకు పడవలలో తీసికువెళ్తామని ప్రకటిస్తూ ఉంటారు. యాత్రలకు, ప్రేమకు సంబంధం లేదు. ప్రేమకు భూలోక స్వర్గం అక్కరలేదు. అది వంటగది లోనో, తోట లోనో, ఎక్కడైతే ఇద్దరు ఒకరినొకరు అర్థం చేసికొని ఎదుటివారి క్షేమం కోరుతారో అక్కడ ఉంటుంది.

నిజానికి కొన్ని విషయాలలో మనం మనల్ని ఇతరులకన్నా ఎక్కువగా ప్రేమి౦చుకొంటాం. దీనిలో ఆశ్చర్యపడవలసింది ఏమీ లేదు. కానీ దానిని మార్చుకోవచ్చు. ప్రతి అనుబంధము "నేను నిన్ను ప్రేమిస్తున్నాను" తో మొదలవుతుంది. అక్కడక్కడ, అప్పుడప్పుడు "నేను నన్ను ప్రేమిస్తున్నాను" అనే అపశృతి ఉంటుంది. ఒక బంధం గట్టి పడాలంటే పరస్పర బలహీనతలవలన కాక వాటిని అధిగమించేలా ఉండాలి.

ఒక భార్య తన భర్త విసుగు చెందితే అతని మనస్సు కుదుటపడే వరకూ ఓపికతో ఉంటుంది. అదే ప్రేమ అంటే. ఒక తండ్రి ఆఫీసు నుండి ఎక్కడకీ వెళ్ళకుండా ఇంటికి వచ్చి, పిల్లలతో ఆడుకొని, భార్యకు వంటగదిలో చేయూత నిచ్చి, సకుటుంబంగా టివి చూస్తే అతనే గొప్ప ప్రేమికుడు.

ఇలా కొంతకాలం కలసి సంసారం సాగిస్తే ఒకరికి మరొకరు మీద ద్వేషంతో కూడిన ఆలోచన రమ్మన్నా రాదు. ఒకర్నొకరు విమర్శించుకోవచ్చు, చూపులు కలుపక పోవచ్చు, కానీ వారి విశ్వాసం ఎన్నటికీ తరగదు.

ఈవిధంగా ఉండే జంట ఇద్దరు వ్యక్తులుగా కాక ఒకే వ్యక్తిగా ఉంటుంది. పరిస్థితులు విషమించినా వారి మధ్యనున్న బంధం చెక్కు చెదరదు. "ఏదైతే మార్పు చెందదో అదే ప్రేమ" అని ఎవరో అన్నారు. ఇదే ప్రేమకు పరాకాష్ట. అదే మనల్ని సంతృప్తి పరిచేది. 404

Eknath Gita Chapter 12 Section 13

Bhagavat Gita

12.13

అనపేక్షః శుచిర్దక్షః ఉదాసీనో గతవ్యథః {12.16}

సర్వారంభ పరిత్యాగీ యో మద్భక్తస్స మే ప్రియః

అపేక్షలేనివాడును, పరిశుద్ధుడును, సమర్థుడును, నిర్లిప్తుడును, బాధలుడిగినవాడును, కర్మలయందు కర్తృత్వబుద్ధిని వదలిన వాడును నైన భక్తుడు నా కిష్టుడు ఀ

పై శ్లోకంలో శ్రీకృష్ణుడు అనపేక్ష అనే పద ప్రయోగం చేస్తున్నాడు. అనపేక్ష అనగా ఎదురు చూపు లేకుండుట. దాన్నే అనుకోని విధంగా వచ్చునది అని కూడా అర్థం చెప్పవచ్చు. అంటే "నాకు మంచైనా, చెడైనా, ఆనందమైనా, దుఃఖమైనా ఇవ్వండి, సర్దుకు పోతాను" అని చెప్పడం.

అనపేక్షకు వ్యతిరేక పదం కఠినం. మనకి ఎదురు చూసే ఫలితం కలిగితే మంచిదని అనుకుంటాం. కాని దానికి వ్యతిరేకంగా ఉంటే బిగుసుకు పోతాం. కాబట్టి ఎదురు చూపు లేకుండా బ్రతకడం అంటే స్వేచ్ఛ.

ముఖ్యంగా మనము అనుబంధాలలో మనకు అనుకూలంగా ఇతరులు ప్రవర్తించాలని ఎదురు చూస్తాం. వారు అనుకోని విధంగా ప్రవర్తిస్తే మనకు ద్వేషం, కోపం, నిరాశ, దుఃఖం మొదలగునవి కలుగుతాయి. మనము కోరే ప్రతిస్పందన మనకనుగుణంగా లేకపోతే మన స్పందన కూడా అలాగే ఉంటుంది. అంటే, ఉదాహరణకి, కోపాన్ని, కోపంతో ప్రతిఘటిస్తాము.

మనము చేసే క్రియలు ఉత్తమంగా చేసి, ఇతరులు ఏమనుకుంటున్నారో అని ఆలోచించకుండా ఉంటే, మనము పూర్తి స్వేచ్ఛను అనుభవిస్తాము. పరిస్థితులు మనకు అనుగుణంగా ఉన్నా, లేకపోయినా మన ప్రయత్నం ఉత్తమంగా ఉండాలి. కొందరు ఇంట్లో ఒకలాగా, బయట ఒకలాగా ఉంటారు. అది ఉత్తమం కాదు.

అనుబంధాలలో, ఒక్కొకప్పుడు మనము ఇంకొకరి మీద శ్రద్ధ చూపిస్తున్నా వారు పట్టించు కోకుండా ఉండవచ్చు. మనం "ఎందుకు నన్ను పట్టించుకోవటంలేదు?" అని అడిగితే వారు "నేను పనిలో నిమగ్నమయ్యేను" అని చెప్పవచ్చు. అప్పుడు మనం "అతను నేనంటే ఇష్ట పడుతున్నాడా లేదా?" అని సతమతమవ్వ వచ్చు. అయినాసరే వాని మీద శ్రద్ధ చూపడం మానక ఉంటే ఎప్పుడో అప్పుడు అతను అది గుర్తిస్తాడు.

మన యందు ఇతరులు దురుసుగా ప్రవర్తించవచ్చు. అప్పుడు మనము ప్రతికూలంగా స్పందిస్తే పరిస్థితి విషమం అవుతుంది. కొందరు క్రీడాకారులు తమ ప్రత్యర్థి, తమకంటే తక్కువ ప్రతిభ ఉన్నవారలైనా, వాళ్ళ చేతుల్లో ఓడిపోతారు. ఎందుకంటే వారు తమ దృష్టిని క్రీడయందు ఉంచక ప్రత్యర్థిపై ఉంచేరు. అలాగే కొందరు ప్రత్యర్థి తమకన్న ఎక్కువ ప్రతిభ ఉన్నా, కష్టంతో లేదా ఏకాగ్రతతో వారిని ఓడిస్తారు.

నేను ప్రొఫెసర్ గా ఉన్నప్పుడు సమావేశాలకు వెళ్ళినప్పుడు నా అభిప్రాయాలను చెప్పేవాడిని. కానీ కొందరు వాటిని ఖండించేవారు. మొదట్లో నాకది బాధ కలిగించేది. కానీ క్రమంగా తెలిసికొన్నదేమిటంటే వారు నేను అనుకోని విధంగా ప్రవర్తిస్తున్నారని. కాబట్టి నేను వారు ఖండిస్తారని ఎదురు చూస్తే బాధ కలుగదు. అలా మార్పు చె౦దిన తరువాత కొందరు "నీవు మంచి అంశాలు చెప్పేవు" అని పొగిడేవారు.

"ఇది ఆత్మ వంచన కాదా?" అని మీరనవచ్చు. ఇక్కడ ఆత్మ వంచన కాదు కదా, కోపం చెందడం నిజంగా కపటంతో కూడినది. ఎటువంటి కపట భావనలున్నా మనం ఆత్మ వంచన చేసికొన్నట్టే. శుద్ధంగా, నిర్లిప్తతతో, ఉండి, ప్రతి దబాయింపుకి స్పందించక, మనల్ని దేవుని చేతిలో ఒక పనిముట్టుగా తలచాలి.

ఒక నాటకంలో ఒకడు మహా తపస్వి పాత్రను పోషించేవాడు. వాడు మొదట్లో తన పాత్రను యాంత్రికంగా చేసేవాడు. కానీ ఆ నాటకం కొన్ని వందల మార్లు వేసిన తరువాత ఆ పాత్ర వాని చేతన మనస్సుతో తాదాత్మ్యం చెంది చివరకు వాడు ఆ తపస్వి లక్షణాలను అలవరుచుకున్నాడు.

మనలో ఎదురు చూసే ఆతృత మనస్సు స్వచ్ఛందంగా ప్రవర్తించడంవలన కలుగుతుంది. దాన్ని వదిలివేస్తే మనము జీవితం పరోపకారానికై గడుపుతాము. మన ఆత్మ రక్షణను వదిలివేస్తాము. ఎందుకంటే జీవితం మననుండి ఏదీ బలవంతంగా తీసికుపోలేదు. ఉపనిషత్తులలో "పూర్ణం లోంచి కొంత తీసివేస్తే అది పూర్ణంగానే ఉంటుంది; అలాగే పూర్ణానికి కొంత చేరిస్తే అది పూర్ణంగానే ఉంటుంది" అని చెప్పబడినది.

కొన్నాళ్ల క్రిందట నేను నా భార్యను, కొందరు పిల్లలను కామిలాట్ అనే సినిమాకు తీసికువెళ్ళేను. సినిమా అయిన తరువాత ఒక యుక్త వయస్కురాల్ని సినిమాలోని రాజుల గురించి తన అభిప్రాయాన్ని చెప్పమని అడిగేను.

"వారు జీవితం ఎంతో ఉల్లాసంగా గడిపేరు. కాని వాళ్ళు కత్తి-ఢాలు పట్టుకోవడం బాగాలేదు" అని చెప్పింది.

కామిలాట్ లోనేకాదు, మనలో చాలామంది ఆత్మ రక్షణకై కత్తి-ఢాలు పట్టుకొని తిరుగుతాం. ఎందుకంటే మనం ఒకదానికై ఎదురుచూస్తున్నాము. మనకెప్పుడైనా ఒక సవాలు వస్తే కత్తి-ఢాలును మన ఆత్మ రక్షణకై పట్టుకొ౦టాము. మళ్ళీ ఇతరులు మనలను తప్పుగా అర్థం చేసికున్నారని తలుస్తాము. భార్యాభర్తలు కూడా ఒకచేత్తో కౌగలించుకొని మరొక చేత్తో ఢాలును పట్టుకొని దాన్ని అభద్రత కలిగినప్పుడల్లా తమ ఆత్మ రక్షణకై ఉపయోగిస్తారు.

కత్తి-ఢాలు పట్టుకోవడంవలన ప్రాణ శక్తి వృధా అవుతుంది. అవి మనల్ని నిజంగా రక్షించలేవు. పైపెచ్చు లేనిపోని సమస్యలు తెస్తాయి. గీత కత్తి-ఢాలుని వదిలేయి అంటుంది. అప్పుడు మన రెండు చేతులూ ఖాళీగా ఉండి, ఇతరులను ఆలింగనము చేసికొని "నాకు నీనుండి ఏమీ పొందాలని లేదు; నేను కోరేదల్లా నీకు సేవ చేయడం" అని చెప్పగలం. ఇదే మనమంతా ఎదురుచూసేది; అటువంటి ప్రేమ పొందడమే కాక, ఇతరులకు ప్రేమ పంచి ఇవ్వడం; దానివలన మన జీవితం ధన్యమవుతుంది. 397

Eknath Gita Chapter 12 Section 12

Bhagavat Gita

12.12

యస్మానో ద్విజతే లోకో లోకాన్నోద్విజతే చ యః {12.15}

హర్షామర్ష భయోద్వేగైః ముక్తో యస్స చ మే ప్రియః

ఎవని వలన లోకమునకు భయము కలుగదో, లోకమువలన ఎవడు భయము నొందడో, సంతోషము, క్రోధము, భయము, ఉద్వేగము నుండి ఎవడు ముక్తుడో వాడు నాకు ప్రియుడు.

నా అమ్మమ్మ "నువ్వు ఎక్కడికి వెళ్ళినా ఒడిదొడుకులు ఉంటాయి. నిన్ను ప్రేమించేవారు, నిన్ను ఖాతరు చెయ్యని వారు ఉంటారు" అని చెప్పేది. జీవితం సహజంగా ఎత్తుపల్లాలతో ఉంటుంది. గీత చెప్పేది మనమలా ఉండనక్కరలేదని.

ఈ మధ్య బయోరిథమ్ మీద చాలా ఎక్కువగా చదువుతున్నాను. ఈ సిద్ధాంతం ప్రకారం మనలోని భావాలు కొన్నాళ్ళు పైకి కొన్నాళ్ళు క్రిందకి వెళ్తూఉంటాయి. ఒక వారం ఆనందంగా ఉండి, మరో వారం విచారంగా గడపడమన్నమాట.

మనమీ ఒడుదొడుకులను ఒక పఠం మీద గీస్తే, మన లక్ష్యాలను ఒక ప్రణాళికతో సాధించవచ్చు. కానీ జీవితం మన ఒడుదొడుకుల మీద ఆధారపడి లేదు. గీత చెప్పినట్టు జీవిత మనకణుగుణముగా ఉంటే ఆనందపడి, మనకి వ్యతిరేకంగా ఉంటే ఇంకా ఆనందపడడం సాధ్యం కాదు. అనగా ఎత్తుపల్లాలను పట్టించుకోకుండా నిరంతరం ప్రసన్నంగా ఉండలేము.

మనలో చాలామంది ఆనందం ఒక సమస్య అని అనుకోము. కానీ నిజానికి ఆనందం క్షీణించి మనను నిరాశ కుదేలు చేస్తుంది. అంటే సమస్య నిరాశ. ఏది మీదకి వెళుతుందో, అది తప్పక క్రిందకి వస్తుంది అన్న సత్యం ఇక్కడ వర్తిస్తుంది. ఆశ, నిరాశ జోడీగా వస్తాయి. మనస్సు ఆశతో ఉంటే ఉల్లాసంగా ఉంటాము, లేకపోతే నీరసంగా ఉంటాము. ఆశానిరాశలతో మనస్సు వికలంగా ఉంటుంది.

ఈ రోజుల్లో నిరాశని (depression) ఒక మానసిక వ్యాధిగా పరిగణిస్తారు. కొన్ని కోట్లమంది ఈ వ్యాధితో బ్రతుకుతున్నారు. దానికై వైద్యులు మందులు ఇస్తారు. అవి కొన్ని లక్షణాలను ప్రభావితం చేస్తాయికాని దాన్ని పూర్తిగా వేళ్ళతో పెకళించలేవు.

నిరాశకు మన ఇంద్రియాలు దోహదం చేస్తాయి. ఇంద్రియాలు మనస్సుకు కిటికీల వంటివి. ఒకనికి సంతోషం తొందరగా కలగవచ్చు. వానిలోని కిటికీలు బార్లా తెరవబడి ఉంటాయి. ఎందుకంటే వానికి బాహ్య ప్రపంచంలోని ప్రేరణ కలిగించేవన్నీ కావాలి. వాని చూపు అంతర్గతంలో ఉండి ఏమవుతున్నాదో తెలీదు. ధ్యానం చేయకపోతే వానికి విశ్లేషణం చేసే జ్ఞానం లేదు. కొన్నాళ్ళకి వానికి ఇష్టంలేనిదేదో వస్తుంది. అప్పుడు కిటికీలు మూయబడినవై వానిని బంధీగా చేస్తాయి. ఇదే నిరాశ.

నిరాశతో ఉన్నవాళ్ళు ఎల్లప్పుడూ అంతర్ముఖంగా ఉండి, ఇంద్రియాలు పంపే సంకేతాలను విస్మరిస్తారు. వారిని సినిమాకు తీసికువెళ్తే ఆనందించరు. మాట్లాడినా వాళ్ళు అర్థం చేసికోరు. ఎందుకంటే వారి దృష్టి వారి లోపల ప్రసరిస్తున్నాది. అంటే బయట విషయాలతో వారికి ప్రమేయం లేదు. "నన్నెవరూ ప్రేమించరు. నాకు ఎవరూ ఇష్టం లేదు. నాకు నేనంటే కూడా ఇష్టం లేదు" అని అనుకొంటారు.

నిరాశ వలన అనుబంధాలు ముఖ్యంగా ప్రభావితమౌతాయి. అనుబంధాలు మన సుఖశాంతులకు మూలం. ఇతరులతో కలసిమెలసి ఉండడం వలన మిక్కిలి ఆనందం కలుగుతుంది. దానికి దృష్టిని బాహ్యంగా ప్రసరింపజేయాలి. కానీ ఇంద్రియాల కిటికీలు మూసేస్తే ఇతరులతో సంబంధం ఉండదు. ఆనందంగా వుండే సమూహం లో ఉన్నా ఇంకా నిరాశే కలుగుతుంది.

ధ్యానంలో కూడా ఇంద్రియాలను మూసేసి, మనస్సు అంతర్ముఖం చేస్తాము. కాని ఇది స్వచ్చంధ౦గా చేస్తాము. అలాగే ధ్యానం తరువాత మళ్ళీ మామూలుగా ఉంటాము.

మందులు మూసుకున్న కిటికీలను అప్రయత్న పూర్వకంగా తెరిచి ఉంచుతాయి. దీనివలన కొందరి జీవితాలు బాగుపడచ్చు. కానీ అవి మనస్సులోని చాంచల్యాన్ని అరికట్టలేవు. మనం కిటికీలను ఇష్టానుసారం మూసి, తెరవ గలగాలి.

దానికై కొన్ని చిట్కాలు ఉన్నాయి. మొదటది ఒంటరిగా కాక నలుగురితో కలసి ఉండాలి. నిరాశ కలిగినప్పుడు ఒక గదిలో ఒంటరిగా బంధించు కోవాలని ఉంటుంది. కాని అలా కాక, నలుగురితో కలిసి ఉండడమో, శారీరకంగా శ్రమ -- ఇతరుల ఉపకారం కొరకైతే మరీ మంచిది-- పడడమో చెయ్యాలి. అలా చేస్తే మన చూపు అంతర్ముఖంగా ఉండదు. ఇతరులతో ఉన్నప్పుడు వారిపై చికాకు పడక, వారు చెప్పే విషయాలను ఆసక్తిగా వినడం నేర్చుకోవాలి. మాట్లాడకపోయినా ఒకరు చెప్తున్నది విని, మందహాసం చేయవచ్చు. మొదట్లో అది నటన అనుకున్నా, క్రమంగా అది అలవాటై పోతుంది.

నిరాశని ఉంకో కోణంలో చూడవచ్చు. అది ప్రాణ శక్తి. అది ఒక కారులోని ఇంధనం వంటిది. ఎంతో ఉల్లాసంగా ఉంటే దాని ఖర్చు ఎక్కువవుతుంది. కొంత మంది ఉల్లాసంగా మాట్లాడుతూ పోతారు. వారి మనస్సు నియంత్రింపబడక ఉంటుంది. కొందరు సహజంగా రోజులో ఎన్నో పనులు చెయ్యాలని వేగం పెంచుతారు. ఇవి అన్నీ ప్రాణ శక్తిని ఎక్కువగా ఖర్చు చేస్తాయి. అది భౌతిక పరంగానేకాక, మానసిక పరంగా కూడా. గుండె వేగం పెరుగుతుంది, నరాలు బిగువుగా ఉంటాయి, ఊపిరి వేగవంతమౌతుంది. వీటన్నిటివలనా ప్రాణ శక్తి విపరీతంగా ఖర్చవుతుంది.

ప్రాణశక్తి క్షీణిస్తూ ఉంటే, ఉల్లాసం కూడా తక్కువవుతుంది. తరచు వెళ్ళే ప్రదేశాలు, ఎప్పుడూ కలిసే బంధుమిత్రులు మనల్ని ఉత్తేజ పరచవు. ఇవన్నీ నిరాశ యొక్క లక్షణాలు.

నిరాశ ఒక విధంగా మంచిదే. ఎలాగంటే మనమెప్పుడూ ఉల్లాసంగా ఉంటే మన ప్రాణశక్తి విపరీతంగా ఖర్చయి, ఇక బ్రతకడానికి మిగలదు. అజీర్తి ఎలాగైతే మన౦ తినే ఆహారం పడకపోతే లేదా ఎక్కువ ఆహారం తినడంవలన కలుగుతుందో, నిరాశ కూడా అలాగే. నిరాశ "నీవు ఇంద్రియాలను సక్రమంగా వాడటంలేదు. నీ మనస్సును స్థిమిత పడనివ్వటం లేదు. నీ మనస్సుకి, దేహానికి విశ్రాంతి ఇవ్వకపోతే నీకు ప్రాణశక్తి లేదు" అనే సందేశం ఇస్తుంది.

నిరాశ కలిగినప్పుడు లైంగిక వాంఛలు తగ్గుతాయి. ఎందుకంటే రతికి మించిన ప్రేరణ వేరొకటి లేదు. అది భౌతికంగానే కాదు. మానసికంగా కూడా. కానీ దానివలన ప్రాణ శక్తి ఎక్కువగా వ్యయమవుతుంది. లైంగిక వాంఛ లేక పోతే, ప్రాణ శక్తిని కూడబెట్టి, భవిష్యత్తులో ఉల్లాసం కలిగినప్పుడు వెచ్చించవచ్చు.

ఈ రోజుల్లో ప్రతీదీ ఉల్లాసంతో ముడి పెడతారు. దూర ప్రయాణాలు, హొటేళ్ళు, సంగీతం, కార్లు, చివరకు పెదవులకు రాసుకునే లిప్ స్టిక్ కూడా. అందరూ ఉల్లాసాన్నే కోరుకుంటే, మానవాళికి ముప్పు తప్పదు. ప్రజలు అన్ని చోట్లా ఉల్లాసం కోరితే, నిరాశ కలుగక మానదు.

ఇంద్రియాలను ఎక్కువగా వాడడం సమస్య కాదు. మన స్వచ్ఛంద నిర్ణయాలు సమస్యలకు దారితీస్తాయి. మనమెప్పుడూ మనమీదే ధ్యాస పెట్టుకొని, గతాన్ని నెమరువేస్తూ, భవిష్యత్తు గురించి బెంగ పడుతూ ఉంటే నిరాశ ఎక్కువవుతుంది. ఇవన్నీ ప్రాణశక్తిని వృధా చేస్తాయి. సెయింట్ తెరెసా ఆఫ్ ఆవిలా ఇలా చెప్పేరు:

ఆమె హృదయం ప్రేమతో ఉల్లాసంగా ఉంది

ఎందుకంటే మనస్సు దేవునిపై లగ్నమై ఉంది

అన్ని స్వార్థపూరిత బంధాలను త్యజించి,

అంతర్గతంగా ఉన్న దేవుని నుండి శక్తి పొందుతుంది

ఆమె తనగురించి కాక

ఇతరులలోని ప్రేమ స్వరూపుని సేవకై ఉంటుంది

జీవితమనే సముద్ర౦లోని కెరటాలపై

ఎదురీత చేసి ఆవలి ఒడ్డుకు చేరుతుంది

391

Eknath Gita Chapter 12 Section 11

Bhagavat Gita

12.11

అద్వేష్టా సర్వభూతానాం మైత్రః కరుణ ఏవ చ {12.13}

నిర్మమో నిరహంకారః సమ దుఃఖసుఖః క్షమీ

సంతుష్ట స్సతతం యోగీ యతాత్మా దృఢనిశ్చయః {12.14}

మయ్యర్పిత మనోబుద్ధిః యో మద్భక్తస్స మే ప్రియః

సర్వ ప్రాణులపై ద్వేషము లేనివాడును, మైత్రి గలవాడును, దయామయుడును, అహంకార మమకారములు లేనివాడును, సుఖ దుఃఖములను సమముగ చూచువాడును, సహన శీలుడును, నిత్య తృప్తుడును, యోగియును, ఆత్మ నిగ్రహము కలవాడును, దృఢ నిశ్చయము కలవాడును, మనోబుద్ధులను నా యందే సమర్పించిన వాడును అగు భక్తుడు నాకు ఇష్టుడు. ఀ

ఇక్కడ శ్రీకృష్ణుడు తన భక్తుల సద్గుణాలను వివరిస్తున్నాడు. ముఖ్యంగా అందరియందు దయ, కారుణ్యంతో ఉండాలి. మనమెప్పుడు క్రోధంతో ఉండకూడదు.

అలాగే నేను, నాది అనే భావనలను వదులుకోవాలి. కొందరు ఒక వాహనమును నాది అనుకుంటారు. వారి వాహనాన్ని విమర్శిస్తే దానిని వారిని విమర్శిస్తున్నట్టుగా అపార్థం చేసికొంటారు.

మనలోని స్థిరమైన భావనలను ఇతరులకై మార్చు కోవాలి. వ్యతిరేక భావాలున్నవారి దృక్పథం పూర్తిగా వినాలి. వారు చెప్పేది మనకు వేరుగా ఉంటే వారిని కించపరచ కూడదు. ఈ విషయంలో కొంత వైరాగ్యం అవసరం. మన౦ ముందే "నేను చెప్పేది సత్యం" అనుకొంటే ఎదుటి వారు చెప్పేదాన్ని వినం. ఆ పద్దతిని మార్చుకోవాలి.

శ్రీకృష్ణుడు చెప్పే సద్గుణాలు:

• కరుణ: ఇతరులపై ప్రేమ, దయ కలిగి ఉండడం
• క్షమి: ఇతరులమీద కనికరం ఉండి, వారు ఎవరైనా, ఏమి చేసినా క్షమించగలగాలి. వారితో కరచాలనం చేస్తే సరిపోదు. వారితో కలసిమెలసి ఉండి, వారికి పూర్తి సహకారం ఇవ్వాలి
• మైత్ర: నిజమైన స్నేహం పరస్పర గౌరవంతో ఉంటుంది. అట్టి స్నేహంలో, పగ, ద్వేషం ఉండవు. స్నేహితులలోని సద్గుణాలను పెంపొందించే విధంగా మెలగాలి.

చివరిగా శ్రీకృష్ణుడు "యో మద్భక్తా స మే ప్రియాః" అంటాడు. అంటే మనమలా జీవించేమంటే ఇతరులకు ఉపయోగకరముగానే కాక, దేవుడు మనను ప్రేమించి, దేవుని యందు ఐక్యమవుతాం. 383